به گزارش هفته نامه افق کویر؛ سال ۱۳۴۵بود که لايحه تاسيس «سازمان اسناد ملي ايران» ارائه شد و در روز هفدهم ارديبهشت ماه، سال ۱۳۴۹، مجلس، شوراي ملي، قانون تاسيس اين سازمان را تصويب کرد. از آن تاريخ تا سال ۱۳۹۰، ۱۷ ارديبهشت ماه به عنوان روز اسناد ملي، بزرگ داشته مي شد ولي در سال ۹۰به ناگهان روز نوزدهم ارديبهشت ماه، که همزمان با روز بزرگداشت شيخ کليني است به عنوان«روز اسناد ملي و ميراث مکتوب» تصويب و در تقويم ها درج شد. اسناد ملي، بر طبق تعريف آن در قانون اسناد ملي، عبارت است از: «کليه اوراق، مراسلات، دفاتر، پرونده ها، عکس ها، نقشه ها، نمودارها، فيلم ها، نوارهاي ضبط صوت و ساير اسنادي که در دستگاه دولت تهيه شده و يا به دستگاه دولت رسيده است و به طور مداوم در تصرف دولت بوده و از لحاظ اداري، مالي، اقتصادي، قضايي، سياسي، فرهنگي، علمي، فني و تاريخي به تشخيص سازمان اسناد ملي ايران ارزش نگهداري داشته باشد.» اين گونه اسناد از اهميت بالايي در بررسي گذشته و روشن کردن نقاط مبهم و زواياي ديده نشده يک کشور برخوردارند. از اين رو در همه کشورهاي دنيا قوانين مشخص و تدوين شده اي درخصوص فرآيند جمع آوري، حفاظت، نگهداري و بهره برداري از اسناد دارند. به مناسبت این روز در تماسی تلفنی، داود پاک طینت که از سال ۱۳۹۴ مدیر مرکز اسناد کتابخانه ملی یزدشده است به سوالات مطرح شده خبرنگار افق کویر پاسخ داد.
افق کویر: تعریف شما از سند ملی چیست؟
هر برگی هر قطعه عکس یا فیلم یا صوتی که قابل استناد باشد و بتواند یک بخشی از تاریخ ما را به موزه ملی نشان دهد از نظر ما سند خوانده می شود.
افق کویر: با توجه به اسناد مکتوب، یکی از راههای میراث ماندگار کتاب است، در این زمینه کتابخانه یزد آثار قدیمی جهت نمایش مردم در اختیار دارد؟
بله؛ آثار قدیمی موجود می باشد، ولی با توجه به این که فضای خاص برای به نمایش گذاشتن وجود ندارد، به نمایش گذاشته نشده است
افق کویر: فضای خاص باید دارای چه خصوصیاتی باشد؟
فضای خاصی که باید در نظرگرفته شود باید در معرض نور آفتاب مستقیم نباشند، نبایدگردش هوا مستقیم صورت بگیرد، ورود و خروج افراد باید با کفش های خاص باشد، با کفش آلوده وارد نشوند، سرمایش و گرمایش کنترل شود که به همین جهت اسناد؛ در مخازن نگهداری می گردد و بصورت عمومی برای نمایش امکانات نداریم. بصورت موردی خیلی مواقع که لازم باشد برای پژوهش و… از مخازن خارج می شود.
افق کویر: آیا فراهم کردن چنین زمینه ای امکان پذیر نیست؟
در برنامه مراکز استان ها، در اسناد ملی بحث موزه داری ندارند و بخش موزه داری در تهران انجام می شود و افراد باید به سازمان مراجعه کرده و از نزدیک مشاهده کنند
افق کویر: اسنادی که در استان نگهداری می شود چه تعداد می باشد؟
چهارمیلیون برگ سند اداری موجود است. که حدود ۲ میلیون برگ فهرست نویسی شده و در معرفی، مورد استفاده پژوهشگران قرار گرفته و قابل دسترسی است و ۲ میلیون دیگر که اکثریت سند اداری می باشدبه مرور توسط کارشناسان در حال فهرست نویسی می باشد و زمانی که کامل شود در معرض استفاده پژوهشگران قرار می گیرد
افق کویر: قدیمی ترین اثر این مرکز، به چه زمانی برمی گردد و چیست؟
قدیمی ترین اثر برای سال ۱۳۲۱ قمری است که در سازمان موجود و مربوط می شود به وقف نامه قناتی که برای “ابرندآباد و مریم آباد” یزد می باشد
افق کویر: قدیمی ترین صوت و فیلم ها متعلق به چه اشخاصی می باشد؟
مجموعه کامل سخنرانی ” استاد مازارچی” موجود است که صوتی و تصویری می باشد
افق کویر: معمولا چه مدت زمان طول می کشد تا یک سند محرمانه به حالت عادی بازگشته و به عنوان سندملی از آن نگهداری شود؟
اگر بحث های نظامی و امنیتی باشد تاریخ های خاص خودش را دارد بعضی مواقع سندهایی داریم که بحث های دادگستری است که حداقل ۲ نسل باید بگذرد و اگر آبروی مردم باشد دسترسی به این اسناد محدود می باشد و الان سندهای دادگستری موجود است که به سال ۱۳۰۵ و ۱۳۰۶ می باشد و به ۹۰ سال پیش باز می گردد اما به این علت که اسم افراد و جرائمی که برای آنها بریده شده و مجازات درآن مشخص است جز محرمانه بحساب می آید و آبروی افراد تاریخ ندارد و همیشه محرمانه می ماند؛ البته در صورتی که دادگاه نامه دهد که این پرونده باید عادی شود. ضمناً برخی مواقع اسنادی دارای موضوع نظامی و امنیتی که قواعد خاص خودش را دارد و حیطه کاری ما بحساب نمی آید.
افق کویر: آیا آرشیوهای استانی هم در این مکان وجود دارد؟
بله از شهرستان های مختلف از جمله تفت، مهریز،شهرداری ابرکوه،موجود است و متاسفانه یکی از آرشیوهای ضعیف در مورد شهرستان بافق است چون تا به حال بحث ارزشیابی و فهرست نویسی اسناد اداری در بافق صورت نگرفته و به این معنا نیست که منفی باشد اما تا بحال درخواست ندادند که سندهای اداری را ارزشیابی کنیم و دست ما در ارشیوهای استانی از نظر سندهای بافق خالی است
افق کویر: اکنون در این زمینه امادگی دارید تا جهت جمع اوری اسناد اداری شهرستان بافق اقدام نمایید؟
بله، هرکدام از اداراتی که اعلام آمادگی نمایند کارشناسان ما به آن اداره مراجعه و یک روز الی یک هفته وقت گذاشته و سندها را ارزشیابی می کنند و مواردی که طبق قانون قابل “امحاء” باشد به تهران برای نابودسازی فرستاده می شود که معمولا کم است و آنهایی که قابل انتقال باشد به مرکز ما منتقل گردد و در این مرکز فهرست نویسی و در اختیار پژوهشگران قرار می گیرد
افق کویر:در خصوص سندهای اهدایی، آیا سندی از شهرستان بافق در این مرکز موجود است؟
یک حکم از ظل السلطان است که این را اهدا کرده است و این حکم را به یک حاکمی داده بوده است که پسوند بافقی دارد.
افق کویر:در خصوص افرادی که میراث مکتوب را که از طریق میراث خانوادگی به دست آوردند و در کتابخانه شخصی خودشان نگهداری می کنند چه راهکارهایی پیشنهاد می شود؟
افرادی که می خواهند داخل منزل نگهداری کنند به هیچ عنوان داخل آلبوم پلاستیکی و نایلونی قرار ندهند، در معرض تابش مستقیم خورشید نباشد، نباید در مکانی باشد که جریان هوا ساکن است، نزدیک پنجره قرار ندهند، دور از هرگونه گردو خاک قرار بگیرد و مواظب حیوانات جونده مانند موش و… باشند و لابه لای کاغذهای کاهی قرار ندهند حتی کاغذهایی که نقش و نگار و جوهر دارد.
افق کویر: اسنادی که در منازل در حال تخریب است بهترین راه مرمت آن چیست؟
اگر سندی در منزل در حال خراب شدن است این سازمان امادگی دارد همکاری داشته باشد و با یک هزینه هایی که با توجه به ارزش سند، هزینه ناچیزی بحساب می آید برای مرمت آن را ارسال می نماییم ، وتاکید می شود از مرمت علمی باشد چون برخی از چسب و کاغذ استفاده می کنند که به اسناد آسیب می رسد واگر مرمت علمی انجام شود ما مدعی هستیم که ۵۰۰ سال به عمر سند اضافه می شود.
افق کویر: به چه روش هایی آمادگی دریافت اسناد را دارید؟
سه روش با این سندها برخورد داریم اگر شخص فروشنده باشد ما می توانیم قیمت گذاری و خریداری نماییم که برای قیمت گذاشتن یک ماه زمان نیاز است و قیمتی که در تهران در شورای کارشناسی تعیین می شود اگر مورد تایید آن فروشنده باشد وارد معامله می شویم، نحوه دیگر شخص فروشنده نمی باشد و اهداکننده است که فرم های خاصی را تکمیل می نماید و یک روزه کار صورت می گیرد و سند به عنوان اهداگر ثبت می شود و هر پژوهشی که انجام شود و حتی برای نمایش گذاشتن نام اهداگر هم کنار آن درج می گردد، مورد سوم شخص نه اهداگر، نه فروشنده است، سند را به مرکز می آورد و یک روزه آن را در همین مکان اسکن می نماییم البته بستگی به حجم سند دارد که چند برگ باشد و اصل سند را به صاحب سند تحویل می دهیم و حقوق معنوی صاحب سند را کاملا رعایت می کنیم.
الهام نصیرزاده
