پنجم شهريورماه به مناسبت سالروز تولد محمد زكرياي رازي فيلسوف و دانشمند بزرگ مسلمان و ايراني، روز داروسازي در ايران نام گذاري شده است. بدین منظور خبرنگار هفته نامه افق کویر گفتگویی با یک داروساز انجام داده است که می خوانیم.
افق کویر: لطفاً خودتان را معرفی کنید(از سوابق تحصیلی و کاری خود بگویید.)
محمدرضا سیف الدینی، متولد ۱۳۶۳ هستم، دوره دبیرستان را در یکی از روستاهای اطراف شهرستان تفت به پایان رساندم، دوره دانشگاه را در دانشگاه اهواز گذراندم و در پایان دوره پنج ساله طبق روال به خدمت سربازی رفتم و در بیمارستان نبی اکرم(ص)زاهدان مشغول به خدمت شدم و بعد از آن به درمانگاه فاطمه الزهرا(س) که زیر نظر سپاه الغدیر یزد هست یک سالی هم در آن جا خدمت کردم در پایان دوره خدمت به دنبال مکانی برای تأسیس داروخانه بودم که دست روزگار مرا به بافق آورد.
افق کویر: آیا فقط به خاطر تأسیس داروخانه به بافق آمدید؟ اصالتاً بافقی نبودم. همانطور که خودتان می دانید به خاطر مسیر خاصی که دارد به طبع، شاید خیلی ها به بافق نیامده باشند، علی رغم اینکه این شهرستان جاذبه های خاص خودش را دارد، شاید کم کاری شما یا مسئولین باعث شده است که این جاذبه ها ناشناخته بماند! به طور مثال با اینکه یک سال در شهرستان بافق بودم، اما خبر نداشتم در ایام تعطیلات عید نوروز بازدید از معادن سنگ آهن برای عموم آزاد هست و همه این ها به خاطر این می باشد که اطلاع رسانی نشده است و شاید اعتقاد من این است!
افق کویر: از نظر شما جاذبه های خاص بافق چیست؟ شما برادر امام رضا(ع) را در شهرستان دارید، بعضی از شهرها امامزاده ای را دارند با فاصله ی خیلی زیاد با امام معصوم(ع)، تپه های ریگ باقرآباد، روستاهای اطراف بافق مثل شادکام، قطرم و دیگر روستاهای خوش آب و هوا.
افق کویر: چطورشد که بافق را برای احداث داروخانه انتخاب کردید؟ تأسیس داروخانه شرایط خاص خودش را دارد یکی از این شرایط از نظر جمعیت است که بسته به تعداد جمعیت مجوز داروخانه داده می شود، شهرهای دیگر استان یا اکثراً ظرفیت آن ها تکمیل بود یا اینکه اگر ظرفیت خالی هم داشتند، به صرفه نبودند خب،با دوستان که مشورت کردم به عنوان پیشنهاد شهرستان بافق را به من معرفی کردند و طی سفرهایی که به بافق داشتم، به مکانهای مختلف رفتم و با دوستان صحبت کردم، در نهایت به این نتیجه رسیدم که بافق را برای این کار انتخاب کنم.
افق کویر: از انتخاب خود راضی هستید؟ بافق فوق العاده مردم خونگرمی دارد، کار کردن در بافق شرایط خاص خودش را می طلبد ولی به نوبه خود هم از مردم هم راضی هستم و هم از اینکه بافق را به عنوان محل کار خودم انتخاب کردم. تنها یک شکایت دارم آن هم از مسئولان بافق هست و آن این است که ما سه سال است که به بافق آمدیم تا به حال یک مسئول حتی از ما نپرسید که چرا آمدید؟!! و گلایه ای هم که مردم دارند به همین موضوع برمی گردد و گرنه خودم ساکن بافق هستم و به جز این سختی نبود گاز شهری است که زمانی که از یزد به بافق آمدیم حالت عقب گرد داشتیم و مهمترین مشکل این شهرستان است، بافق با کمبود گاز با این همه درآمد بالا و معادن غنی کمبود گاز در همچنین شرایطی جایی بسی سؤال دارد، که انشاا… شما پیگیری می کنید و مسئولان هم جوابگو خواهند بود
افق کویر: در رابطه با حرفه خود توضیحاتی بدهید؟ در این زمانه سطح آگاهی مردم بالا رفته است و تا حدودی با حرفه داروسازی آشنا هستند، اما اگر بخواهید به طور مختصر داروسازی را معرفی کنیم، دارروسازی حیطه بسیار وسیعی است از لحاظ معلوماتی که به یک داروساز آموزش داده می شود و زمینه های کاری که یک داروسازی می تواند انجام دهد، یک دانشجو داروساز زمانی که فارغ التحصیل می شود راه های مختلفی را در پیش رو دارد، می تواند ادامه تحصیل بدهد کار در صنعت، طب سنتی را انتخاب کند یا این که کاری را که رایج است و اکثر فارغ التحصیلان این رشته انجام می دهند این هست که وارد عرصه داروخانه می شوند و عرصه داروخانه کاری است که بیشتر نمود دارد و بیشتر با عامۀ مردم برخورد دارد تا یک کار صنعتی. شاید یک کار داروسازی که در قسمت صنعت داروسازی فعالیت می کند خیلی بیشتر از کار داروخانه ها در طولانی
مدت اثرگذار باشد، به هرحال کار صنعتی به فرایند های ساختی نظارت دارد، یکی دیگر از شاخه هایی که در این رشته وجود دارد شاخه طب سنتی(گیاهان دارویی) است، شاید به اندازه دانشجویان رشته گیاه شناسی دانشجوی رشته داروسازی واحد گیاهان دارویی می گذرانند. اگر شرایط به گونه ای است که استفاده نمی شود دیگر آن فرق می کند، از طرف دیگر ادامه تحصیل در این رشته به گرایشات تخصصی می رسد که می توان گرایش های بالینی، گرایش های صنعتی، فارماکولژی که بیشتر به کارهای تحقیقاتی و تدریس برمی گردد اشاره کنیم.
افق کویر: چرا شما از گرایشاتی که نام برده شد، داروخانه را انتخاب کردید؟ معمولاً آقایان دوست دارند به قسمت مالی برسند و خب ادامه تحصیل در هر رشته ای هم انگیزه می خواهد، هم شرایط که مهمترین آن انگیزه است خود من زمانی که فارغ التحصیل شدم متأهل بودم، همانطور که می دانید وقتی انسان متأهل می شود به یک سری از چیزها من جمله مخارج خانه نیز متعهد می شود که متأهلین مخصوصاً می خواهند ادعای استقلال کنند و زیاد خوش ندارند که در زمینه مالی وابسته باشند، به طبع همه این موارد یک دانشجو فارغ التحصیل داروسازی را به سمت داروخانه سوق می دهد.
افق کویر: داروهایی که در حال حاضر در داروخانه ها موجود می باشد چند درصد داخلی هستند و چند درصد خارجی؟ حدود ۹۰ درصد از داروهای موجود ساخت داخل می باشد ولی حدود ۱۰ الی ۱۵ درصد داروی خارجی هم در داروخانه داریم.
افق کویر: آیا ۱۵ درصد داروهای خارجی اصلاً در ایران تولید نمی شوند یا به دلیل کمبود این داروها را وارد می کنیم؟ بعضی از موارد مثل بعضی از اسپری ها در ایران تولید نمی شود و یا اگر تولید شود میزان آن پایین است و نیاز مصرفی مردم را جوابگو نیست و مجبور هستیم مواد خارجی را بیاوریم و بعضی دیگر مشابه است به دلیل کیفیت بالاتر، اثر بخشی بهتر و یا اینکه ذائقه مردم بیشتر این داروها پسندیده است.
افق کویر: آیا با کمبود دارو مواجه شده اید یا خیر؟ کمبود دارویی به هر حال همیشه بوده است، بعضی مواقع شدیدتر بوده و بعضی مواقع متداول تر بوده است هیچ موقع نبوده است که بگویم صددرصد مشکل دارویی نداشتیم با این حال با مدیریت می توان این مشکل را حل نمود، اما در حال حاضر یک سری مشکلات اقتصادی که در این نه ماه گذشته به وجود آمد به طبع مشکل صنعت داروسازی هم شدیدتر شده است و کمبودهای دارو بیشتر به چشم می آید، بارزترین آن ها که مردم با آن برخورد دارند مشکل شیاف ها و اسپری ها است و باید روابط را خیلی قوی کنیم تا بتوانیم نیاز مردم را جوابگو باشیم یا حتی خیلی موارد مجبور هستیم که داروها را سهمیه بندی کنیم!
یکی دیگر از مشکلات عمده، در زمینه توزیع شیرخشک است، یکسری سیاستهای درمانی است که می خواهند اولاً توزیع آن محدودتر باشد، خیلی از مادرها در همان ابتدای تولد به سمتی گرایش پیدا کرده اند که برای کودکان به جای استفاده از شیر مادر به سمت شیرخشک می روند.
این سیاستهای درمانی بدین منظور است که به هر حال کودکی که با شیر مادر تغذیه شده باشد به مراقبت از لحاظ سطح هوشی، مقاومت ایمنی بدن و نداشتن مشکلات گوارشی از یک کودک تغذیه شده با شیرخشک از سطح بالاتری برخوردار است به اضافه اینکه رابطه عاطفی بین مادر و فرزند هنگام شیردهی اتفاق می افتد، هرگز با یک شیشه شیر آن خلاء را نمی توان پر نمود، این یک طرف قضیه است و طرف دیگر این است که باید قبول کنیم که یک سری از صنایع کشور از جمله صنایع شیرخشک دچار مشکل است که تولیدات آن ها پایین آمده است.
افق کویر: در شهرستان بافق چه دارویی بالاترین رتبه مصرفی را دارا می باشد؟
در تمام استان یزد به دلیل وجود قندهای یزدی یا اینکه مشکل دیگری وجود دارد سطح مصرف داروهای قندی خیلی بالاست، یکی دیگر از مواردی که در شهرستان بالا می باشد مشکلات تنفسی است، بعضی پرسنل سنگ آهن و بعضی کارکنانی که با گرد و خاک زیاد در ارتباط هستند، به مرور زمان دچار مشکلات تنفسی شده اند و بعضی دیگر افراد عادی هستند که به دلیل داشتن ریه های حساس و محیطی که بافق از نظر اینکه از اطراف محاصره شن هست و گردو خاک سالیانه آن بالاست خود مزید بر علت می شود که همه در معرض مشکلات تنفسی باشند.
افق کویر: آیا تا به حال اتفاق افتاده است که سهواً به دلیل خوانا نبودن نسخه پزشک داروی اشتباهی به بیمار داده باشید؟
معمولاً نسخه های ناخوانا را سعی می کنیم با پزشک هماهنگ کنیم و سعی کردیم که این اتفاق نیفتد، اینکه سهواً نسخه ای را اشتباهی به بیمار داده باشیم به ذهنم نمی آید.
افق کویر: چرا هرسه داروخانه شهرستان در یک قسمت از شهر استقرار پیدا کرده اند؟
چارت درمانی همیشه مکمل یکدیگر هستند، اگر توجه کرده باشید تمام پزشکان هم در یک قسمت از شهر مستقر هستند، اوایل که بافق آمده بودم، و از فرمانداری پیشنهاد دادند که یکی از داروخانه باید به خیابان چهارده معصوم به بالا نقل مکان کند، خود من در آن زمان گفتم مشکلی ندارم آن ها هم گفتند وام و هزینه را پرداخت می کنیم، شما را در تأمین جا کمک می کنیم که ما گفتیم نه هزینه می خواهم نه وام. شما سه پزشک عمومی و دو متخصص را جابه جا کنید، اگر هیچکدام داروخانه ها راغب نبودند که جابه جا شوند خودم با هزینه خودم جابه جا می شوم که این پیشنهاد را آن موقع دادم که فرمانداری موافقت نکردند و استقبالی صورت نگرفت.
افق کویر: داروخانه های سطح شهر به صورت شیفتی شبانه روزی هستند، چرا داروخانه ای که شیفت شب است از یک زمان خاصی درب داروخانه را، کشیک شب، می بندد و مردم بایستی برای تهیه دارو حتماً درب بزنند تا بتوانند دارو را تهیه کنند؟
به خاطر یک سری مسائل امنیتی است، به خاطر وجود معتادها و سارقین مجبور هستیم، تا داروخانه ای که کشیک شب است درب داروخانه را ببندد.
هایی داشتیم در رابطه با این موضوع که کشیک های شب با بستن درب داروخانه خواب می روند و باید چندین دفعه درب بزنیم تا درب را باز کنند چگونه با این موارد برخورد می کنید؟
اگر از پرسنل ما باشد به آن ها تذکر داده می شود، اگر تکرار شود طور دیگری با آن ها برخورد خواهیم کرد، بایستی به ما اطلاع داده شود، خود من با موارد زیادی برخورد داشتم که فرد چندین دفعه دور میدان دور زده و با توجه به اینکه تابلوی «نئون» روشن بوده گفته است که شیفت شما تعطیل بوده است این حرف ها را ما قبول نداریم، بیایند درب داروخانه اگر جواب دهی انجام نشد آن موقع می توانیم پرسنل را بازخواست کنیم و پیگیری کنیم که علت چه بوده است، اگر چنین شکایتی دو دفعه از کشیک شب شود برخورد جدی با فرد خواهد شد.
جدا از این موضوع داروخانه ها با معتادها واقعاً مشکل دارند و یکی از مسائلی که معتادان را به سمت داروخانه می کشد داروهابی خواب آور، آرامبخش و ضد اضطراب، داروهایی است که داروخانه را یک مکان خواستنی برای معتادان می کند.
افق کویر: چرا پرسنل کشیک شب را افزایش نمی دهید؟
علاوه بر بار مالی که به همراه دارد، با توجه به این که داروخانه از مرکز استان دور است، در تأمین پرسنل ماهر مشکل داریم . اگر قرار باشد برای نسخه بیمار خطر کنیم، حاضر هستیم خدمات دارویی را ارائه ندهیم .
افق کویر: در مورد حق فنی توضیحاتی ارائه دهید؟
هر موقع مشاوره و یا خدماتی از یک متخصص می گیرید در قبال آن یک هزینه ای پرداخت می کنید، در مورد حق فنی داروخانه نیز همین گونه است.
حق فنی به دو قسمت، تقسیم می شود: قسمت اول مربوط به نشانه گذاری و بسته بندی دارو است و قسمت دوم مربوط به مشاوره دارویی و حضور پزشک دارو ساز است. زمانی که این حضور هست، قانون گذار یک سری حقوق را برای این دارو ساز تعریف می کند که این حق را انجمن دارو سازان ایران اینگونه تعریف کرده است که برای نسخ زیر پانصد تومان باید نهصد و پنجاه تومان و برای نسخ بالای پانصد تومان تا هر سقفی که باشد هزار و پانصد و پنجاه تومان دریافت گردد، اما برای فروش دارو های آزاد تعریف دیگری مبنی بر این که ۱۵ درصد مبلغ پایه دارو را داروخانه می تواند بگیرد و طبق مصوب سال ۹۱ حاکثر چهارصد تومان است . حق فنی زمانی گرفته می شود که دارو ساز در داروخانه حضور داشته باشد و حق فنی از ساعت ۱۰ شب به بعد حدود ۲۰ درصد افزایش پیدا می کند.
افق کویر: نارضایتی هایی داشته ایم، مبنی بر اینکه هزینه داروی خریداری شده از قیمت روی بسته دارو زیادتر می باشد، این مسئله چگونه است؟
در اینجا دو مسئله وجود دارد ، اول اینکه شرکت های دارویی به یکباره دارو را سفارش می دهند و مسلماً هر سال قیمت دارو افزایش می یابد . مثلا از آبان ماه سال گذشته تاکنون قیمت دارو صد در صد افزایش قیمت داشته است که افزایش نرخ ناگهانی بوده است. افزایش نرخ سنواتی هم داریم مثلاً شرکت دارو سازی ، دارویی را که نشانه گذاری شده است را با سه قیمت متفاوت تغییر نرخ داده استو برای ما فقط قیمت جدید رامی فرستند و از طرفی تفاوت قیمت مجاز تا ۱۵ درصد است و اگر بیشتر باشد باید بررسی شود قیمت فرق کرده یا گران فروشی صورت گرفته است .اما گاهی شده است که حتی همین ۱۵ درصد را هم نگرفته ایم.
افق کویر: جایگاه داروهای گیاهی در چرخه داروخانه ها تا چه اندازه است؟داروهای گیاهی از آن جایی که زیاد درایران بر روی فرآوری و استاندارد سازی آن دقت نمی شود یا اینکه بعضی از داروها واقعاً جای خود را بازکرده اند ولی به علت عدم استانداردسازی پزشکانی که باید به عنوان خط درمانی از این گیاهان دارویی استفاده کنند بهره نمی گیرند چون در جواب دهی زیاد به آن اطمینان ندارند.
افق کویر: تنها کشور ایران با این مشکل روبه رو است یا اینکه کشورهای دیگردنیا هم در رابطه با داروهای گیاهی با مشکل روبه رو هستند؟باید قبول کنیم که صنعت داروی کشور ما نسبت به کشورهایی که صاحب صنعت دارویی هستند عقب هستیم
افق کویر: آیا گیاهان دارویی که در کشورهای دیگر فرآوری می شوند قابل اطمینان هستند؟یک دارویی داریم برای دفع سنگ کلیه که فوق العاده بین مردم جا افتاده است که همیشه با کمبود این گیاه دارویی مواجه هستیم، ممکن است در کشور خودمان گیاهان دارویی مفیدی داشته باشیم چون اطلاع رسانی و معرفی نمی شود شناخته شده نیست که این کار به عهده شرکت تولید کننده دارو است.
افق کویر: آیا شهروندان می توانند داروهایی را که در خانه دارند به داروخانه تحویل دهند یا اینکه این عمل غیرقانونی است؟طبق قانون دانشگاه علوم پزشکی این داروها مجاز به برگشتن به سیستم داروخانه نیست و حداقل مشکلی که این داروها دارند این هست که دارو کارایی خودش را از دست می دهد.
افق کویر: آیا وسایل آرایشی و بهداشتی که در داروخانه ها موجود هست مورد تأیید بهداشت است یا خیر؟در بحث لوازم آرایشی و بهداشتی هیچ کس منکر لوازم قاچاق نمی تواند بشود اما مسئله این است که لوازم در داروخانه مورد تأیید تر است چرا که لوازم آرایشی و بهداشتی تحت نظر اصناف است و فقط سالی یک دفعه بازدید می شود، ولی داروخانه به طور میانگین هر ۴۵ روز یکبار از طرف دانشگاه علوم پزشکی بازرسی انجام می شود این بازرسی مربوط به داروهای تاریخ گذشته حضور مسئول فنی و ارائه لوازم آرایشی مورد تأیید است، به طبع این بازرسی داروهای غیربهداشتی را جمع و معدوم می کنند که بالاخره یک هزینه ای پای داروخانه ها ایجاد می شود که به طبع آن داروخانه حاضر نیستند این هزینه ها را تحمل کنند که سودی را بخواهند کسب کنند.
افق کویر:تا به حال پیش آمده است که مراجعه کننده برای خرید دارو به هر دلیلی پول به همراه نداشته باشد و دارو به او داده باشید؟
می توانید حساب دفتری داروخانه ما را ببینید، حتی در مبالغ پایین نام افراد را یادداشت نمی کنیم و به گردن خودشان می گذاریم تا برایمان بیاورند ولی در مبالغ بالا می توانید حساب دفتری ما را ببینید.
افق کویر: در رابطه با مصرف داروها چه توصیه ای به مردم دارید؟
برای یکدیگر هیچ وقت دارو تجویز نکنند.
افق کویر: اگر موقعیت پیش بیاید و بتوانید به شهرهای دیگر استان نقل مکان کنید این کار را انجام می دهید؟
موقعیت برایم پیش آمد اما نرفتم دلایل زیادی داشت مثل شرایط کاری، حتی موقعیت در خود شهر یزد هم فراهم شد، اما نرفتم.
افق کویر:شما بیشتر دوست دارید در بافق سرمایه گذای انجام بدهید یا خارج از بافق؟ باید ببینم منظور از سرمایه گذاری چیست؟آیا سرمایه گذاری این است که بیایم ملک این جا را بخرم و دلالی گری راه بیاندازم و همین ملک را صد هزار تومان گرانتر بفروشم، اینکه سرمایه گذاری نیست، بلکه خراب کردن بازار است. در حال حاضر قیمت زمین های بافق را ببینید، خیلی از اقشار جامعه می توانستند یک زمینی را بخرند، اما در حال حاضر با دلال گری هایی که اتفاق افتاده است آیا فردی که ماهانه فقط ششصد هزار تومان حقوقش است می تواند زمین بخرد.
افق کویر: غیر از سرمایه گذاری کلان آیا حاضر هستید با خرید زمین یا خانه در بافق سرمایه خود را به کار بگیرید؟
قصد ساختن خانه را که داشتم و اگر در یزد بودم به سادگی تمام سرمایه ام را طرف ساخت می بردم، هیچکس از خرید زمین بدش نمی آید، ولی از نظر اقتصادی کار درستی نیست.
اکرم عباسی