به مناسبت روز جهانی دیابت مصادف با ۲۳ آبان ماه و در هفته ملی دیابت ، از ۱۸ تا ۲۴ آبان ماه ۹۸، با شعار “از خانواده خود مراقبت کنیم” دیابت را بهتر بشناسیم و در پیشگیری و درمان آن جدی باشیم.
قند چیست و وجود آن در بدن چه لزومی دارد ؟
بدن مانند ماشینی است که متشکل از واحدهائی به نام سلول است که این سلولها برای حرکت و عملکرد خود (مانند تنفس ، ضربان قلب ، دفع مواد زائد از بدن و …)حتی در زمان خواب نیاز به انرژی دارند.منبع یا سوخت مورد نیاز برای تامین این انرژی، قندخون یا همان گلوکز است .
سلولهای بدن چگونه از قند موجود در خون استفاده می کند ؟
سلولها برای اینکه بتوانند از قند موجود در خون استفاده کنند نیاز به یک واسطه یا یک کلید دارند به نام انسولین، که در لوزالمعده (پانکراس) ساخته می شود و به درون خون ترشح می شود. در صورت نبود کلید یا خرابی قفل در سلول باز نمی شود و قند به سلول وارد نمی شود در نتیجه در خون تجمع پیدا کرده و منجر به افزایش قند خون ، مرض قند یا همان دیابت می شود .
دلائل بروز مرض قند یا دیابت چیست ؟
۱٫انسولین کم تولید شود یا اصلا تولید نشود.
۲٫انسولین تولید می شود ولی سلولها نمی توانند از آن استفاده کنند و به اصطلاح نسبت به انسولین مقاومت می کنند. مثل این است که کلید هست اما قفل سلول خراب شده است و کلید (انسولین) آن را باز نمی کند.
۳٫ترکیبی از هر دو حالت بالا.
علائم بیماری دیابت چیست ؟
تشنگی زیاد ، افزایش ادرار ، احساس خستگی ، عفونتهای مکرر مانند عفونتهای پوستی و ادراری ، کاهش وزن ، اشتهای بیش از معمول ، عدم بهبود زخمها در زمان معمول
عوامل مستعد کننده در ایجاد بیماری دیابت کدامند ؟
علل ژنتیکی ، وجود فرد دیابتی در افراد درجه یک خانواده ، سبک زندگی آسایش طلبانه و عدم تحرک ،رژیم غذایی پر انرژی و بدون فیبر(چربی زیاد و سبزیجات کم)، پرخوری ، چاقی ، حاملگی ، فشارخون بالا ، عفونتهای ویروسی ، استرس ، دخانیات ،عوامل دیگر(نوع شغل، شهر‌نشینی و ….)
عوارض دیابت چیست ؟
عوارض بلند مدت:
نابینایی: تحت کنترل نبودن قند خون، اثر تخریب کننده ای روی عروق شبکیه چشم داشته و می تواند موجب بروز تاری دید و نابینایی شود.
آسیب کلیوی: کلیه ها نیز در صورت بالا بودن قند خون، آسیب دیده و دیالیز را به دنبال خواهد داشت.
پای دیابتی: عدم کنترل قند خون و عدم مراقبت صحیح از پاها، موجب ایجاد زخم هایی در پا می شود. این زخم ها می تواند به از کار افتادگی و قطع پاها منجر شود. علاوه برکنترل قند، بیمار دیابتی باید هر روز پاهای خود را معاینه نماید و کفش مناسب بپوشد.
بیماری های قلبی و عروقی: دیابت کنترل نشده، احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا را افزیش می دهد.
عوارض عصبی: اعصاب حسی و حرکتی اندامها مخصوصاً پاها در اثر قند خون بالا دچار آسیب می شوند که معمولاً به صورت بی حسی و گز گز کف پا خود را نشان می دهد. از دیگر عوارض عصبی، می توان به ناتوانی جنسی در آقایان اشاره کرد.
عفونت لثه و دندان: افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر عفونت لثه ها و پوسیدگی و لق شدن دندان ها هستند. لذا توصیه می شود بهداشت دهان و دندان را دقیقاً رعایت کنند.
انواع دیابت کدامند ؟
-۱ دیابت نوع ۱: این نوع دیابت بیشتر در کودکان و جوانان دیده می شود و درصد کمی(۱۰ – ۱۵ %) از کل بیماران را شامل می شوند.دراین نوع دیابت به علل مختلف غده پانکراس(لوزالمعده) قادر به ترشح انسولین نیست ، به همین دلیل افراد مبتلا باید تحت درمان با انسولین قرار گیرند.
-۲ دیابت نوع ۲ : این نوع دیابت بیشتر در افراد بالای ۳۰ سال مشاهده می شود و درصد زیادی (۸۵ – ۹۵%) از کل بیماران را شامل می شود. در دیابت نوع دو سلولهای بدن نسبت به انسولین مقاومت نشان می دهند. در درمان این نوع دیابت کاهش وزن ، رژیم غذایی مناسب ، ورزش و تحرک از اهمیت خاصی برخوردار است . چنانچه رعایت موارد فوق موثر نباشد معمولا” دارو تجویز می شود.
-۳ دیابت حاملگی: این نوع دیابت ممکن است طی دوران بارداری ایجاد شده ، و با ختم بارداری خودبه خود بهبود یابد.در دیابت بارداری پزشک معالج با تجویز انسولین قند خون را تنظیم میکند. دراین افراد احتمال ابتلا به دیابت در آینده بیشتر است.
دیابت یکی از بیماریهایی است که نوع سبک زندگی در ایجاد آن نقش بسزایی دارد بطوری که تحقیقات نشان داده است که با بهبود سبک زندگی تا ۸۰ درصد موارد می توان از ابتلا به دیابت پیشگیری کرد.اقدامات پیشگیری از دیابت باعث می شود فرد یا به دیابت مبتلا نشود و یا در سنین بالا گرفتار این بیماری شود و در نتیجه سالهای کمتری درگیر این بیماری باشد و کمتر دچار عوارض آن شود.رعایت موارد زیر یا داشتن شیوه زندگی سالم علاوه بر کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو می تواند خطر ابتلا به بیماریهایی مثل بیماریهای قلبی عروقی ، پرفشاری خون و سرطان را نیز کم کند .
رعایت رژیم غذایی مناسب:
استفاده از غذاهای چرب و شیرین نقش مهمی در اضافه وزن و چاقی دارند و فرد را در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار می دهند.مصرف روزانه میوه و سبزی نقش مهمی در کاهش گرسنگی کاذب دارد و این محصولات می توانند جایگزین مناسب برای مصرف کیک و شیرینی در طول روز باشند.سبزیها حوزه وسیعی را شامل می شوند خیار، هویج، بادمجان ، گوجه فرنگی، کلم ، کاهو و … از سبزیهایی هستند که می توانند در وعده های غذایی گنجانده شوند. نمک ، چربی های ترانس و گوشت قرمز که در مواد غذایی آماده و کنسروی ، فست فودهایی مثل پیتزا و همبرگر هم به وفور یافت می شود خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می دهد.
تحرک بدنی منظم:
تمرین و تحرک منظم بدنی مقاومت انسولینی را کاهش داده و سلول ها به طور موثرتری می توانند قند را به انرژی تبدیل کنند. حتی اگر تا به حال هیچ نوع ورزشی انجام نداده اید، از همین امروز با یک پیاده روی ساده شروع کنید. نیم ساعت پیاده روی یا ورزش روزانه حداقل ۵ بار در هفته توصیه می شود.
درمان چاقی:
چاقی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می دهد. حتما نیازی نیست که کلی وزن کم کنید تا سلامت عمومی تان بهتر شود، حتی با کاهش ۴ تا ۸ کیلوگرم نیز حال عمومی بهتری خواهید داشت و تفاوت را حس می کنید.
کنترل استرس :
استرس در زندگی امری اجتناب ناپذیر است اما مهار آن و جلوگیری از ایجاد خطر توسط آن در زندگی یک مهارت است که می توان آن را فرا گرفت .
ترک دخانیات :
کشیدن سیگار و قلیان، مقاومت انسولینی بدن را افزایش می دهد. این عادت غلط همچنین فرآیند سوخت و ساز گلوکز را تخریب کرده و احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می دهد.
تهیه و گردآوری : فاطمه گودرزیان – کارشناس سلامت جوانان، نوجوانان و مدارس