چند روزی است که سیر صعودی و افسارگسیخته قیمت خودروهای داخلی بر سر زبان‌ها افتاده است. این در حالی است که رییس اتحادیه فروشندگان خودرو سه عامل نوسانات ارزی، عدم عرضه کافی به بازار و نبود سقف قیمتی برای خودروها را مسبب افزایش قیمت انواع خودروها اعم از داخلی و مونتاژی در بازار می‌داند.
این سبقت قیمتها موضوع برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری دوشنبه شب بود که با حضور رییس شورای رقابت و معاون امور صنایع وزارت صمت، سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی و مرتضی شجاعی به عنوان کارشناس صنعت خودرو مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در این برنامه رضا شیوا -رییس شورای رقابت- ضمن تاکید براینکه وظیفه شورای رقابت، تنظیم دستورالعمل قیمت و مشخص کردن دستورالعمل قیمت کالاهای انحصاری است، گفت: بایستی قیمتها متعادل تعیین شود تا خودرو به دست مصرف‌کننده واقعی برسد. از اردیبهشت امسال که مجددا قیمت‌گذاری خودروها از سوی وزارت صمت به شورای رقابت سپرده و در حقیقت بازگردانده شد، حدود ۱۴ ماه می‌شد که افزایش قیمتی برای خودروها در کارخانه اعمال نشده بود.
قیمت‌های تعیین شده توسط شورای رقابت عادلانه است
وی افزود: در حال حاضر دستورالعمل‌ها برای تمامی خودروها صادر شده است. در حالی که خودروسازان تمایل به دریافت سود ۱۷ درصدی داشتند اما شورای رقابت سود منطقی برای خودروسازان را حدود ۱۰ درصد در نظر گرفته است. ضمن اینکه هزینه‌های مالی به میزان پنج درصد و هزینه معاملات به سبب وضعیت فوق‌العاده موجود را هم پنج درصد لحاظ کرده‌ایم. کاهش ۲.۵ درصد بهره‌وری را انجام ندادیم و فعلاً با توجه به وضع ویژه کنونی، در مورد کیفیت هم خیلی سختگیری نمی کنیم. در این رابطه معتقدیم که قیمت‌های اعلامی هم برای مصرف‌کننده و هم تولیدکننده عادلانه است.
رییس شورای رقابت با اشاره به اینکه محاسبه نرخ تورم بر عهده بانک مرکزی است، خاطرنشان کرد: انتظار این است که هر خودروساز حداقل برای نیاز سه ماه خود کالا داشته باشد و به همین علت افزایش‌ها را برای هر سه ماه یکبار در نظر گرفتیم. سه ماه حداقل مدتی است که یک خودروساز باید موجودی انبار خود را تامین کند. همچنین باتوجه به اینکه وضع کشور و ارتباط ما با خارج هم ویژه است، به لحاظ علمی و محاسباتی امکان قیمت‌گذاری خودرو به صورت روزانه وجود ندارد. به لحاظ اقتصادی نیز اگر بخواهیم ماه به ماه تغییر قیمت داشته باشیم، بازار از حالت عادی خود خارج خواهد شد.
شیوا با اشاره به وضعیت فعلی بازار آزاد خودرو و طرح سوال چرایی این وضعیت، اظهار کرد: قیمت تعادلی اعلام شده از سوی شوای رقابت برای هر خودرو با قیمت خودروها در بازار آزاد اختلاف زیادی دارد اما وظیفه شورای رقابت در رابطه با کالاهای انحصاری همچون خودرو اعلام قیمت عادلانه است؛ لذا بایستی متقاضی واقعی را پیدا کرد؛ بطوریکه شروط زیادی هم مبنی بر اینکه چه کسانی می‌توانند از قیمت عادلانه استفاده کنند، گذاشته شد اما آیا تمام منتخبان شیوه قرعه‌کشی در طرح‌های فروش خودروسازان، همان متقاضیان واقعی هستند؟
به اعتقاد وی در این رابطه نحوه توزیع خودرو دچار مشکل است و اگر خودرو عادلانه توزیع شود، شاید مشکلات تا حدودی حل شوند.
رییس شورای رقابت ضمن تاکید براینکه زیان‌دهی خودروسازان به دلیل قیمت است، تصریح کرد: باید ببینیم آیا این تشکیلات و تولیدکننده، هزینه‌هایی غیر مرتبط با تولید هم دارند یا خیر؟ چنانچه همه هزینه‌ها مربوط به تولید باشد به طور قطع ما آن را قبول داریم، زیرا هزینه‌های سربار مرتبط با تولید مورد قبول ما خواهد بود.
شیوا در ادامه در رابطه با قیمت خودروی دناپلاس توربوشارژ اتوماتیک گفت: دناپلاس توربوشارژ اتوماتیک با دناپلاس معمولی حدود ۱۲۰ میلیون تومان اختلاف قیمت دارد. در دناپلاس توربوشارژ اتوماتیک حداقل ۳۰ قطعه نسبت به دناپلاس معمولی اضافه شده که قیمت این قطعات توسط بازرس مستقل شرکت تایید شده است.
وی همچنین صحبت در رابطه با نحوه قیمت‌گذاری خودروهای جدید را هم به زمان عرضه آن‌ها به بازار موکول کرد و گفت: خودروهای جدید که وعده داده شده‌اند، هنوز به بازار نیامده است و به محض ورود، قیمت‌گذاری انجام خواهد شد.
رشد ۲۵ درصدی تولید خودرو و کاهش ۲۴ درصدی تولید خودروهای ناقص
در ادامه این برنامه مهدی صادقی نیارکی- معاون امور صنایع وزارت صمت نیز با اشاره به اینکه ساماندهی اوضاع تولید و عرضه متناوب خودرو به بازار از جمله وظایف این وزارتخانه است، اظهار کرد: تولید خودرو در ایران با تیراژ ۳۹۹ هزار دستگاه تا ۱۶ شهریور ماه امسال رشد ۲۵ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته و این در حالی است که آمار تولید در مدت مشابه سال گذشته ۳۳۵ هزار دستگاه بوده است. از ابتدای سال جاری تاکنون ۳۲۴ هزار دستگاه تحویل شده است وتعداد خودروهای ناقص نیز نسبت به سال گذشته ۲۴ درصد کمتر بوده است.
وی افزود: ورودی صنعت خودروسازی، سیال است و نهاده‌های تولید نیز به صورت روزانه خرید می‌شوند. نرخ ارز هم سیال و ماهیت بورس‌کالا متغیر است و نهاده‌ها هم با قیمت روز خریداری می‌شود و سایر نهاده‌ها تابع نرخ ارز است. ورودی صنعت خودرو سیال است، اما در خروجی‌ها نسبت به گذشته در وضعیت خوب و روبه جلو قرار داریم؛ حداقل این است که تا سه ماه آینده، چنانچه بازار ثابت شود، چه بسا ممکن است قیمتها کاهش هم پیدا کند.
معاون امور صنایع وزارت صمت با بیان اینکه مکانیزم اقتصادی این است که در یک طرف عرضه و در طرف دیگر تقاضا باشد، گفت: قیمت در محل عرضه و تقاضا مشخص می‌شود؛ بنابراین باید قیمت به گونه‌ای تعیین شود که در یک نقطه تعادل، خود را پیدا کند. هزینه‌های مالی در یکی از شرکت‌های خودروساز ۱۶ درصد و در دیگری حدود ۹ درصد است، اما شورای رقابت هزینه‌های مالی هر کدام از این شرکت‌ها را پنج درصد در نظر گرفته است؛ این کمبود بالاخره در جایی خود را نشان می‌دهد.
اگر ثابت شود خودرو کالای تعزیراتی است باید برای آن تصمیم‌گیری شود
صادقی نیارکی با اشاره به اینکه قیمت کنونی در مقایسه با گذشته، عادلانه تر، منطقی‌تر و واقعی‌تر است، افزود: ما برای ثبت‌نام خودرو یکسری شرایط در نظر گرفته‌ایم. در مرحله نخست قرعه‌کش‌ها تعداد بسیار زیادی متقاضی شرکت کردند اما در قرعه‌کشی اخیر، اختلاف معناداری نسبت به مرحله اول وجود داشت. روش قرعه‌کشی خودروها تا زمانی که عرضه و تقاضا متعادل شود ادامه خواهد داشت و ناچاریم در فرآیند عادلانه، متقاضیان واقعی خودرو را شناسایی و شرایط را برای متقاضیان واقعی فراهم کرده و خودروهای تولیدی را به آن‌ها اختصاص دهیم.
وی افزود: ما فروش فوق‌العاده داریم؛ یعنی تحویل خودرو بر اساس فروش و قیمت‌های اعلامی از سوی شورای رقابت انجام می شود. براساس قیمت‌های مصوب، شرکت‌ها فروش فوری و فروش فوق‌العاده انجام می‌دهند و اگر به نتیجه برسیم که خودرو یک کالای تعزیراتی است، باید درباره آن تصمیم‌گیری شود.
معاون صنایع وزارت صمت یادآور شد: در سال ۱۳۹۵ خودروسازان بدون قرعه‌کشی و با ارائه وام اقدام به عرضه خودرو می کردند که باز هم شاهد استقبال نکردن مردم از خرید خودرو بودند و نهضت نخریدن خودرو ایجاد شده بود، اما امروز در شرایطی هستیم که مولفه‌های بسیار متغیری در آن وجود دارد. زمانی که قیمت خودرو واقعی و منطقی شود، قطعاً متقاضیان واقعی وارد بازار می‌شوند.
وی در رابطه با تنوع تولید خودروها نیز اظهار کرد: در حال حاضر دو پلتفرم جدید در ایران‌خودرو و سایپا وجود دارد که این پلتفرم‌ها در نیمه دوم امسال رونمایی خواهد شد. شرکت سایپا اولین خودروی سدان خود را با نام شاهین عرضه می‌کند که این خودرو در سال آینده در کلاس‌های مختلف عرضه خواهد شد. همچنین گروه صنعتی ایران‌خودرو نیز در حال تولید خودروهای جدید است.
کاهش تعهدات معوق خودروسازان نسبت به سال گذشته
صادقی نیارکی ضمن اشاره به اینکه کل تعهدات ایران‌خودرو تا امروز ۳۴۳ هزار دستگاه و تعهدات معوق آن در حال حاضر ۴۱ هزار دستگاه است، تاکید کرد: این در حالی است که در سال گذشته در همین زمان، تعهدات این شرکت ۳۹۲ هزار دستگاه و معوقات آن ۱۷۹ هزار دستگاه بوده است؛ بنابراین مشهود است که تلاش صنعت کشور، قطعه‌سازان و سیاست‌گذاران موجب ایفای ۷۷ درصدی تعهدات خودروسازان شده است. ضمن اینکه در شش ماهه دوم امسال و سال آینده نیز ظرفیت مازاد خواهیم داشت.
معاون صنایع وزارت صمت افزود: کل تعهدات شرکت سایپا نیز در سال گذشته ۴۵۰ هزار دستگاه بوده که امسال حدود ۳۹۰ هزار دستگاه است و تعهدات معوق آن از ۲۴۰ هزار دستگاه در سال گذشته به ۷۲ هزار دستگاه کاهش پیدا کرده است.
قیمت خودرو طی هفته گذشته و هفته جاری کاذب و هیجانی بوده است
وی با بیان اینکه قیمت خودرو طی هفته گذشته و هفته جاری کاذب و هیجانی بوده است، تاکید کرد: عده‌ای سوداگر در فکر استفاده از این شرایط هستند؛. قطعاً این قیمتها شکسته خواهد شد و افرادی که در این شرایط وارد بازار خودرو شدند حتماً زیان خواهند کرد. باتوجه به اینکه شورای نظارت بر فضای مجازی نظارت می کند، با دستور قضایی سایت‌های قیمت گذاری خودرو متوقف شده‌اند، اما همچنان در فضای مجازی همچون اینستاگرام، بعضی از صفحات که دارای دنبال‌کنندگان بالا هستند، هر روز قیمت‌سازی می‌کنند و قیمتها را کاذب افزایش می‌دهند که بازار را متشنج می کند.
قیمتها نیاز به بازنگری دارد
همچنین مرتضی شجاعی- کارشناس بازار خودرو – نیز در ارتباط تلفنی با این برنامه گفت: نخستین اثر بدعت قیمت‌گذاری هر سه ماهه خودروها تحریک و التهاب بازار آزاد است. قرار بود شورای رقابت هزینه تمام شده محصولات را محاسبه و سود متعارفی را برای شرکت‌ها لحاظ کند و سپس کسی در بازار حق فروش ۱۰ درصد بالاتر از آن را نداشته باشد، اما این اتفاق در بازار رخ نداده است. وحدت رویه در قیمت‌گذاری خودرو دیده نمی‌شود، لذا در قیمت گذاری‌ها باید بازنگری صورت گیرد.
این کارشناس صنعت خودرو در رابطه با موفق بودن الگوی قرعه‌کشی خودرو در بازار اظهار کرد: سیاست‌گذاری متناقض در موضوع قرعه‌کشی خودرو مشکل ساز شده است. در قرعه‌کشی خودرو، سود مشارکت صفر و خودروساز هر سه ماه قیمت محصولات خود را بالا می‌برد.
اختلاف قیمت کارخانه تا بازار نشان از نارضایتی مردم و خودروساز دارد
در ادامه سید یاسر رایگانی – سخنگوی سازمان تعزیرات – در ارتباط تصویری با این برنامه، ضمن تاکید براینکه گرانفروشی تخلف است، گفت: مبنای قیمت خودرو، نرخ اعلامی شورای رقابت است. زمانی گرانفروشی مصداق پیدا می‌کند که سقف قیمت کالا و خدمات مشخص باشد. تا وقتی که در عرضه، سقف قیمت مشخص نشده و حدود قیمت تعیین نشده باشد، نمی‌توانیم اسم آن را گرانفروشی بگذاریم. از آنجایی که سقف قیمتی برای خودرو تعریف نشده، بنابراین از نظر قانونی، دست سازمان تعزیرات حکومتی برای رسیدگی به عنوان گران‌فرشی بسته است.
وی افزود: اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودرو نشان می‌دهد که نه خودروساز از این قیمتها راضی است و نه مردم، اما در این میان عده‌ای دلال و واسطه در حال مدیریت بازار هستند و سود بالایی به جیب می‌زنند.
سخنگوی سازمان تعزیرات حکومتی با اعلام اینکه طی ۱۶ ماه گذشته حدود ۲۵ هزار پرونده خودرویی را در این سازمان مختومه کرده‌ایم گفت: حدود ۸۳ درصد آن‌ها پرونده‌هایی بوده‌اند که برای ما شفاف بوده و به راحتی توانستیم با آن‌ها برخورد کنیم. اقدامات سازمان تعزیرات حکومتی بر اساس ابلاغیه‌های ستاد تنظیم بازار و قوانین صنفی است که خودرو نیز شامل آن است، اما مبنای قیمت ما برای مبارزه با گرانفروشی خودرو مشخص نیست.
دلیل افزایش قیمت خودرو از زبان یکی از مدیران وزارت صمت
مدیرکل صنایع حمل‌ونقل وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) ضمن اعلام اینکه در حال حاضر حدود ۸۰ درصد خودروهای تحویلی توسط خودروسازان مربوط به تعهدات معوق این شرکت‌هاست، خاطرنشان کرد که به همین دلیل خودروسازان نمی‌توانند پاسخگوی تعهدات جدید ایجادی باشند.
سهیل معمارباشی دوشنبه شب با حضور در یک برنامه تلویزیونی در رابطه با علت افزایش قیمت خودروها در بازار اظهار کرد: اتفاقاتی که در بازار خودرو می‌افتد تابعی از شرایط عرضه خودرو نیست و از شرایط فعلی اقتصاد کلان کشور پیروی می‌کند؛ بنابراین بخش عظیمی از افزایش قیمتها به حوزه بانک مرکزی و تامین نقدینگی و بخش دیگری به تعهدات معوق خودروسازان برمی‌گردد.
به گفته وی در حال حاضر ۸۰ درصد خودروهای تحویلی به بازار توسط خودروسازان مربوط به تعهدات معوق آن‌هاست.
مدیرکل صنایع حمل و نقل وزارت صمت افزود: چنانچه خودروهای عرضه شده به بازار به تعهدات و تقاضاهای جدید تعلق گیرد، قیمت در بازار خواهد شکست اما طبق برآوردها میزان تقاضای خودرو در کشور سالانه حدود یک میلیون دستگاه است که روزانه حدود ۲۶۰۰ تا ۲۷۰۰ تقاضای جدید برای خودرو ایجاد می‌شود.
وی با بیان اینکه تولید خودرو در سال جاری در مقایسه با سال گذشته، افزایش ۲۰ درصدی و عرضه آن نیز افزایش حدود پنج درصدی داشته است، گفت: ۱۵ درصد مابقی مربوط به تولید ناقص خودروسازان بوده است. خودروسازان به دلیل کاهش تولید طی سال گذشته، نتوانسته‌اند تعهدات قبلی خود را پاسخ دهند؛ بنابراین بخش زیادی از تحویل‌های روز مربوط به تعهدات قبلی است و تقاضاهای جدید را پوشش نمی‌دهد.
معمارباشی تاکید کرد: خودروسازان طرح‌های توسعه‌ای را متوقف نکرده و ملزم به عرضه خودروی ارزان قیمت با موتور کم‌مصرف هستند که هردو خودروساز بزرگ کشور در حال پیگیری آن هستند و تا پایان امسال نمونه این خودروها به بازار عرضه خواهند شد.
مدیرکل صنایع حمل‌ونقل وزارت صمت در رابطه با داخلی‌سازی قطعات، تاکید کرد: داخلی‌سازی قطعات تا جایی که صرفه اقتصادی داشته باشد، به نفع تولید داخل خواهد بود اما باید عمق ساخت داخل هم مشخص شود که قرار است تا کجا پیش رود. در همه دنیا برخی قطعات چنانچه در تیراژ بالا و بین‌المللی تولید نشوند، صرفه اقتصادی نخواهند داشت.
وی همچنین در رابطه با آینده بازار خودرو گفت: در بازار آزاد نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی داشت؛ چرا که بازار تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد. در حوزه تولید و عرضه به طور قطع افزایش خواهیم داشت که امید است با افزیش تولید و به‌تبع آن عرضه، قیمتها کاهش یابد. ضمن اینکه با وجود شرایط کرونا، در کل دنیا تولید خودرو کاهش یافته اما تولید خودرو در ایران ۲۰ درصد رشد نیز داشته است.