پژوهش و فناوری در معدنکاری از تمام صنایع کشور عقب مانده تر است

 به گزارش هفته نامه افق کویر، به مناسبت فرا رسیدن هفته پژوهش و فناوری؛ افق کویر فرصت را غنیمت شمرده و با دکتر یاراحمدی ریاست پژوهشکده فناوری های معدنکاری دانشگاه یزد و عضو هیات مدیره انجمن مهندسی معدن ایران مصاحبه به عمل آورده. که متن ذیل مصاحبه خبرنگار با وی می باشد.
افق کویر: لطفا در ابتدا معرفی از خود برای خوانندگان افق کویر داشته باشید.
علی رضا یاراحمدی بافقی هستم. دانشیار دانشکده مهندسی معدن و متالورژی دانشگاه یزد و از سال ۸۲ در حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه یزد مسئولیت های مختلفی داشته ام. از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۰ نیز رییس پارک علم و فناوری یزد بودم و در حال حاضر مسئولیت معاونت علمی پژوهشی بسیج اساتید استان و پژوهشکده فناوری های معدنکاری دانشگاه یزد را دارم.
افق کویر: آموزش و پژوهش چه رابطه ای با هم دارند و مقوله پژوهش در مباحث توسعه چه جایگاهی دارد؟
آموزش مقدمه پژوهش است اما هیچ آموزشی به پژوهش منجر نمی شود مگر: استادش پژوهش محور و با تجربه های آزمایشگاهی و برجا باشد، استادی که در خصوص تخصص خود در جامعه تلاش نکرده و حتی یک مسئله را حل ننموده است فیلم ضبط شده است که حتی به میزان استاد خودش تاثیرگذار نیست.
دانشجویش نیز بایستی اهل کار و تلاش باشد، نوآوری علمی و تولید علم داشته باشد. به سراغ مرزهای دانش برود بطوریکه استاد را نیز بعضا با خود همراه کند. شاگرد پروری هدف استاد باشد و کار تیمی اصلی ترین فعالیت کلاس محسوب شود. در این شرایط دغدغه ای به جز تدریس به نام تربیت نیز برای استاد وظیفه می شود و خروجی متخصص متعهد دلسوز انقلابی است مثل شهدای علمی ما و به قول حضرت آقا می شود شهید چمران. و دانشگاهش نیز آموزش را برای آموزش ندهد. نسل دومی، یعنی پژوهشی شود. نسل سومی یعنی فناور شود و نهایتا به فکر تسخیر بازار و کارآفرینی باشد.
پژوهش مقدمه فناوری و تجاری سازی است. البته دو نوع است بنیادی و کاربردی که نوع بنیادی آن هم در یک فاصله زمانی کاربردی می شود. بطوریکه تمام قوانین فیزیک، ریاضی و شیمی دیروز امروزه اصول مهندسی را می‌سازند. لذا پژوهش بی مشتری، علم لاینفع است که مکرر در دعا ابوحمزه ثمالی می خوانیم “اللهم انی اعوذ بک من علم لاینفع”
افق کویر: ارتباط پژوهش با فناوری چیست؟ آیا ظرفیت های پژوهشی دانشگاه های استان یزد از بالقوه به بالفعل تبدیل می شود؟
در خصوص دانشگاه یزد و ظرفیت های پژوهشی آن بهتر است از معاونت محترم پژوهشی و مدیران مرتبط سئوال بفرمایید اما در خصوص پژوهشکده و دانشکده ما ادعا داریم که ۸۰ درصد پژوهش ها و پایان نامه های تحصیلات تکمیلی امان بالفعل پژوهشی و فناوری است که منجر به حل حداقل یک مشکل در مجموعه معادن و صنایع معدنی می شود.
افق کویر: پژوهش ها در حوزه علوم انسانی چه جایگاهی دارد؟
درخصوص جایگاه پژوهش در حوزه علوم انسانی و اهمیت و ضرورت این مسئله، شما را ارجاع می دهم به آمار تکرار این موضوع در سخنرانی های رهبر فرزانه انقلاب اسلامی طی سال های ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۳ (شکل۱) و متاسفانه آنچه تا کنون اتفاق افتاده است شاید ۲۰ درصد آنی باشد که مدنظر رهبری نظام باشد. بهتر است به جای توضیح بیشتر نظر شما را جلب کنم به چند جمله خود حضرت آقا که کلام را عمیق، ساده و کامل می فرمایند: این تصحیح و اصلاحِ کار دانشگاه‌ها همین امروز مصداقهای روشنی دارد. یکی از مصداقهای روشن این است که ما رویکرد مصرف‌کنندگیِ علم را تبدیل کنیم به رویکرد تولید علم. تا کِی باید ما بنشینیم مصرف‌کننده‌ی علم دیگران باشیم؟
علوم انسانی بسیار مهم است. تحوّل در علوم انسانی که به دلایل بسیار یک امر لازم و ضروری است، نیاز دارد به جوششی از درون و حمایتی از بیرون. خوشبختانه جوشش از درون امروز هست . . . حمایت از بیرون هم باید وجود داشته باشد، که یکی از مصادیق این حمایت، تبعیّت دانشگاه و وزارت از مصوّبات شورای تحوّل است.
چیزهایی جزو علوم مختلف انسانی هستند که برای ما حکم واردات را پیدا میکند؛ حالا غیر از فلسفه و ادبیات و مانند این‌چیزهایی که مربوط به خود ما است، مسائلی به وجود آمده، سرفصل‌هایی تولید شده، روی آن کار شده، فکر شده، نقد شده، چند لایه ردّوبدل شده – این کارها انجام گرفته- ما حالا میخواهیم وارد بشویم و این مسائل را از آن ریشه‌ی به‌اصطلاح غیر دینی یا بعضاً ضدّ دینی آن جدا کنیم و به یک منشأ قرآنی و یک منشأ دینی و وَحیانی متّصل کنیم.
مهندسی فرهنگی و موضوع تحول و نوسازی در نظام آموزشی و علمی کشور اعم از آموزش عالی و آموزش و پرورش و نیز تحول در علوم انسانی که در دوره‌های گذشته نیز مورد تأکید بوده است، هنوز به سرانجام مطلوب نرسیده است، به تعویق افتادن این امور خسارت بزرگی متوجه انقلاب اسلامی خواهد کرد، لذا باید این امور جدی‌تر گرفته شده و با یک بازنگری و برنامه‌ریزی جدید طی مدت زمان معقول و ممکن به سرانجام خود برسد.
افق کویر: با توجه به تحریم هایی که کشور درگیر آن است و لزوم داخلی سازی تکنولوژی های صنعتی، آیا در دانشگاه ها، پژوهش های صنعتی امسال افزایش یافته؟ و آیا پژوهش ها منجر به صنعتی سازی آنها هم شده است؟
این تهدید را می توانستیم از همان سال های ۸۹-۹۰ که تحریم های اولیه آغاز شده بود به فرصت تبدیل کنیم. آن زمان من مسئول پارک علم و فناوری یزد بودم و شرکت ها را جمع کردم و گفتم اگر شش ماه گمرکات کشور بر کالاهای خارجی که شما می توانید بسازید بسته شود همه آباد خواهید شد ولی متاسفانه تا امروز هنوز ما تحریم نشده ایم و هر آنچه شما نیاز داشته باشید در کشور یافت می شود اما با قیمت های چندین برابر لذا کمتر تولید کننده و یا صنعت و معدنی در این شرایط ریسک فناوری های داخلی را می پذیرد و راهکار آن تنها حاکمیتی است که تا کنون از طرف هیچ دولتی اعمال نشده است.
افق کویر: نقش پژوهش و توسعه فن‌آوری در اعتلای بخش معدن و صنایع معدن چیست؟
در خصوص پژوهش و فناوری در معدنکاری و صنایع وابسته باید بگویم این صنعت تقریبا از تمام صنایع کشور در این زمینه عقب مانده تر و با شناخت بسیار کمتری است و آن هم چند دلیل دارد:
ابتدا بر می گردد به مسئولین و سیاستگذاران معدنکاری که معمولا شناختشان از معدنکاری به اندازه مردم عادی است و زمانی که مسئول شدند تازه شروع می کنند به اقتباس، اقتباس و اقتباس از دیگران پس نوآوری ممنوع خلاقیت متوقف چون من نمی فهمم.
دوم اینکه این صنعت از ابتدا وابسته بوده و در ادامه نیز به علت دورافتاده بودن مناطق معدنی کمتر متخصص فناور و سازنده ماشین آلاتی به این سمت آمده است مگر به طور اتفاقی و یا با دعوت یک کارشناس بصورت استثناء؛ و مهمتر از همه اینکه صنایع معدنکاری یک رشته بین رشته ای است که ۱۰ سال است می خواهیم راه اندازی کنیم مثل مرغ و تخم مرغ شده است. مثلا رشته مکانیک ماشین آلات معدنی نداریم پس متخصص نداریم پس دانشجو نمی گیریم پس مسئله را پاک می کنیم.
و در نهایت اینکه در بعضی مواقع که دانشگاه ریسک می کند و برای ساخت تجهیزات ضمانت می دهد معدنکار یا مدیر صنعت معدنی به او اعتماد نمی کند و پس از چند سال رفت و برگشت خستگی باعث پاک شدن مسئله می شود.
صحبت پایانی:
لذا راهکار دو تاهست یا بیاییم در داخل بنشینیم و با راهبرد مشخص و برنامه تدوین شده و بودجه مصوب، دانشگاه ها، پژوهشکده ها و پارک های علم و فناوری را بپذیریم، اعتماد کنیم و حتی اگر به جواب نرسیدند صبر کنیم و یا منتظر بمانیم تا تحریم گلوگاه های ما را بفشارد و ما را از هستی ساقط کند که نه ما مانیم و نه دانشگاه!