خانواده به عنوان یک کانون مهم از اهمیت ویژه‌ای در دوران مختلف رشدی به ویژه در دوران نوجوانی برخوردار است. نوع روابط موجود در خانواده، شیوه های تربیتی والدین و شرایط مختلف اقتصادی فرهنگی و … خانواده تمام ویژگی های نوجوان را تحت شعاع قرار می دهد.
بنابراین خانواده هایی که شرایط مناسبی را برای این دوره نوجوانی فرزندشان فراهم می کنند، فرزندان با ایمنی بیشتری این دوران را می‌گذرانند و مشکلات نوجوانی کمتری را شاهد خواهند بود و دشواری های دوران بلوغ هویت کامل فکری، عاطفی،اجتماعی را به خوبی پشت سر می‌گذرانند . و این در حالی است که خانواده‌های زیاد سخت گیر و یا برعکس آسان گیر در این دوره نوجوانی نمی‌تواند به راحتی و آسان این دشواری های دوران بلوغ که نتیجه آن رسیدن به یک هویت کامل فکری، عاطفی و اجتماعی است دست یابد.
با این مقدمه می پردازیم به این سوال
که نوجوان کیست؟
نوجوانی سنین تقریباً از ۱۰ یا ۱۱ سالگی تا ۱۹ یا ۲۰ سالگی می باشد.( البته این سنین می‌تواند تغییر یابد) این دوره از نظر تربیت دوره نسبتاً دشوار و یکی از بحرانی ترین مراحل رشد است که با بلوغ جنسی همراه می باشد.
در کل نوجوانی دارای سه مرحله است
مرحله اول: شروع نوجوانی است که از سن ۱۰ تا ۱۳ سالگی می باشد.
مرحله دوم: مرحله میانی نوجوانی است که از سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی می باشد.
مرحله سوم: آخرین مرحله نوجوانی از سن ۱۷ تا ۱۹ سالگی می باشد.
در هر کدام از این دوران ها نوجوان علائم منحصر به فردی دارد.
در مرحله اول و شروع نوجوانی: ۱- از لحاظ شناختی خیلی دنبال فیلم های تخیلی و کمدی هستند، زودرنج می‌باشند، رویا پردازند، سازش بهتری دارند، کمک کردن به دیگران را خیلی دوست دارند، آدم های مشهور را خیلی دوست دارند،
۲- از لحاظ زیستی: به آگاهی جنسی می رسد که از خصوصیات جنسی خود آگاهی پیدا می‌کند و در این زمینه کنجکاو است و بهتر است پدر مادرها، آگاهی جنسی را به نوجوان خود بدهد.( باز بهتر این است که پدر به پسر خود آگاهی دهد و مادر به دختر خود.)
مرحله دوم ومیان نوجوانی: از لحاظ شناختی به یک استقلال می‌رسند، دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، لیکن می گویند این چیز مال خودم وبرای خودم است.
به روابط عاطفی، بویژه به جنس مخالف خود خیلی فکرمی کنند، دوستی با جنس مخالف بیشتر در این زمان است و آن هم برای نوجوانی که محبت عاطفی خود را نتوانسته ازطرف خانواده دریافت کند.
از لحاظ زیستی: نوجوان به بلوغ می رسد واگر به بیداری جنسی برسد، بسیار خطرناک است.
پسرها: قدشان بلند می شود، صدایشان دورگه می گردد، سبیل دار می‌شوندو…
دخترها: قدشان بلند می‌شود و حالت زنانگی پیدا می کنند.
در این دوران جوش های صورتشان زیاد می شود.
مرحله آخرنوجوانی: نوجوان به وقار رسیده استقلال پیدا کرده است و دوست دارند مستقل باشند. در این دوران نوجوانی دوست دارد در بیرون خانه به سر ببرد، با دوستانش باشد، دوست دارند دستشان در جیب خودشان باشد، دوست دارند بهش اعتماد شود، در این دوران فرزندان خود را در کارها و تصمیم ها داخل کرده و از مشورت آنها استفاده نمایند و در این مرحله به بیداری جنسی نیز می رسد که می‌تواند حتی ازدواج کند و تشکیل زندگی دهد.
مریم تفکری
مدیر حوزه علمیه خواهران بافق