قاضی باید چنین باشد:
۱- دانشمند و باتقوی باشد و آنچنان پرهیزگار که زر را با خاکستر برابر داند.
۲- لازم است قاضی مردی پرحوصله و خونسرد باشد زیرا اشخاص عصبانی و پر حرارت کمتر می توانند دقت و احتیاط کنند، بدیهی است که در قضاوت کردن احتیاط و کنجکاوی رکن اعظم است.
۳- قاضی فراموشکار خوب نیست، دادرسی عملی سخت، دقیق و باریک است، قاضی اگر به مدت خاطر و جمعیت حواس مجهز نباشد، چگونه از اشتباه محفوظ می ماند؟
قضات باید در محاکم ارباب رجوع ( اصحاب دعوی ) را نیکو بشناسد و دلایل طرفین را کاملاً به یاد داشته باشند.
۴- اگر قاضی دستخوش احساسات و عواطف گردد و هنگام قضاوت سر در قدم دل گذارد و تسلیم هوسهای ناهنجار و عفریت شهوت شود، روزگار آن کشور تیره خواهد شد و احکام الهی معطل خواهد ماند.
۵- قاضی نمی تواند در اولین لحظه که حقانیت یک تن از متداعیین را احساس کرده بی درنگ حکم صادر کند، زیرا ممکن است نظر ابتدائی وی به خطا رود.
آن کس که در خون و مال و ناموس و حیات جامعه دست فرو می برد و با یک سخن یکی را حاکم و دیگری را محکوم معرفی می نماید، باید در منتهای دقت و دور اندیشی پایان کار را تا هر کجایی که منتهی می شود مد نظر گیرد.
۶- خوب است که قضات از جسارت مداعیین ( اصحاب دعوی ) دلتنگ نشوند و آنچنان که اسیر شهوت نیستند گرفتار غضب هم نباشند و با ملایمت و بردباری به حل و فصل امور اقدام نمایند.
۷- از من به قاضی بگویید که در کشف مطالب چندین تعجیل مکن، بگذار به آهستگی حقیقت مطلب آشکار شود زیرا مطمئن نیستم کاری که با شتاب انجام گیرد به حقیقت مقرون باشد.
۸- در آن موقع که قاضی به صدور حکم تصمیم می گیرد باید همچون کوهی محکم و آهنین و نظیر شمشیر هندی برنده و قاطع باشد و هرگز جایز نیست که محکمه در فتوای خویش دستخوش تردید و حیرت گردد.
۹- اگر قاضی خودپسند و خویشتن خواه باشد کافی است غارتگری به مدح و ثنای قاضی زبان بگشاید و آن تیره بخت را با مشتی الفاظ و با تملق و چابلوسی به دام خویش دربند کشد.
۱۰- اگر قضات ساده دل و زود باور انتخاب شوند، زود فریب خورند و بی تامل باور کنند و حقوق بیچارگان بیهوده و تلف گردد.
حسام الدین نعیمی بافقی
وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی