به گزارش هفته نامه افق کویر؛ خلاقیت یا آفرینندگی یکی از موضوع هاي بسیار جالب و بحث برانگیز در حوزه هاي مختلف علمی به ویژه علوم تربیتی و روان شناسی است. این موضوع در هر دوره از تاریخ، به عنوان قدرت اساسی ذهن بشر، هدف اصلی مدارس و مراکز آموزشی بوده است. امروزه، تغییرات و تحولات گسترده ي فرهنگی، اجتماعی و اقتصادي، مشکلات جدید و به تبع آن، انتظارات تازه اي براي مدارس و نظام هاي آموزش و پرورش جهانی در پی داشته است. توسعه سریع فناوري در زمینه هاي مختلف، تراکم دانش، گسترش علم ارتباطات و ظهور انواع ابزار پردازش اطلاعات، ساختار اقتصادي جوامع را از اتکا به منابع اولیه باز داشته و تربیت نیروي انسانی متخصص و دسترسی به اطلاعات و کاربرد وسیع یافته هاي علمی را در عرصه ي عمل جایگزین آن کرده است. در عصر حاضر، دانش آموزان براي رویارویی یا تحولات شگفت انگیز هزاره ي سوم میلادي باید مهارت هاي تفکر انتقادي و خلاق خود را به منظور تصمیم گیري مناسب و حل مسائل پیچیده ي جامعه بهبود بخشند. آنان باید مهارت هاي پژوهش و حل مساله و روحیه جست و جو را در خود افزایش دهند. روشن است که براي دست یابی به این هدف ها، آموزش و پرورش می‌بایست از یک سو وظیفه ي آموزش دانش ها و تجهیز دانش آموزان به اطلاعات مورد نیاز آنان را بر عهده گیرد و از سوي دیگر، باید زمینه اي را فراهم آورد تا به رشد و پرورش خلاقیت و نوآوري و استفاده ي صحیح و جهت دار از این استعداد و توانایی کمک کند.
به طور کلی خلاقیت توانايي ایجاد ایده‌هایی بکر (نو، غیرمعمولي، جدید و غیرمنتظره) و اثربخش (ارزشمند، سودمند، سازگار و شایسته) است. خلاقیت و نوآوری از علل استمرار زندگی انسان در رویارویی با چالش‌ها می‌باشد؛ که می‌توان آن را به عنوان توانایی ذهنی برای به وجود آوردن ایده‌های تازه تعریف کرد که قابلیت آموزش و ترویج دارد. غالباً افرد خلاقيت را به عنوان توليد ایده‌های نو و سودمند می شناسند.
خلاقیت را می‌توان نوعی مسأله‌گشایی دانست. فرایند حس کردن مسائل یا کمبودهای موجود اطلاعات، ساختن فرضیه درباره حل مسائل و ازبین بردن کمبودها، ارزیابی نمودن فرضیه ها، بازنگری و بازآزمایی آنها و درنهایت انتقال نتایج به دیگران، می‌باشد. خلاقیت قابلیت تولید ایده‌های جدید با روش ترکیب و تغییر و به‌کارگیری دوباره آنها و مطرح نمودن یک طرح نو می‌باشد که ظهور آن مستلزم پرورش درست است.
خصوصیاتی که افراد خلاق را از بقیه مردم متمایز می‌کند، چیست؟
الف- افراد خلاق لزوماً هوش خارق العاده ندارند بلکه قادرند هوش خود را به خوبی پرورش دهند.
ب- آنها می توانند برای یک مسئله، ایده‌های زیادی را با سرعت مطرح کنند.
پ- قدرت ترک قوانین و دستیابی به چارچوب‌های تازه و نو را دارند. به عبارت دیگر، ذهنشان زودتر می‌تواند قالب شکنی کرده و به الگوی جدید دست پیدا کند.
ت- این افراد تنوع‌طلب بوده و از کارهایی که به صورت منظم انجام می‌شود، بیزارند.
ج- به توانایی‌های خود باور داشته و تصویری واقعی از حدود توانمندی‌هایشان در ذهن دارند.
چ- از شکست نمی‌هراسند و شکست ها را فرصتی برای یادگیری می‌دانند.
ح- به صورت فعال هم از نظر عملی و هم از نظر ذهنی ایده‌پردازی می نمایند.
خ- این افراد، سال‌های متمادی را به کسب دانش پرداخته و همیشه به دنبال گسترش دانش و آگاهی خود می‌باشند.
د- بعضی افراد خلاق، در طول زندگی دچار مشکلات مالی یا فقدان والدین بوده‌اند و همین فقدان‌ها سبب ایجاد احساس نیاز شده و فرد را مجبور می‌کند تا برای رفع این نیاز به فکر راه‌حل خلاقانه باشد.
ذ- افراد خلاق برای رسیدن به اهداف خود احتیاج دارند که به موفقیت دست پیدا کنند. و این موفقیت سبب کوشش دوچندان او به راه‌حل‌های جدید، خطر‌پذیری بیشتر و تمرکز قوی برموضوع می‌باشد .
در پایان چند پیشنهاد به آموزگاران گرامی جهت بالا بردن خلاقیت دانش‌آموزان
– توجه معلمان به ارزش و اهمیت پرورش خلاقیت و تشخیص تفاوتهای فرهنگی دانش آموزان دربیان ایده‌های خلاق توسط آنان
– در نظر گرفتن فرصت و زمانی برای ابراز خلاقیت در دانش آموزان
– ایجاد فضایی مملو از آزادی بیان و امنیت خاطر به عنوان تمرین خطر پذیری از سوی دانش آموزان
– عدم اعتقاد به نمره به عنوان تنها ملاک ارزیابی و تاکید بر یادگیری به عنوان یک فرایند
– پیش بینی فرصتهایی برای کشف و بروز علائق فراگیران
– انجام راهنماییهای لازم درمواجه با تجربیات خلاق دانش آموزان
– درخواست تولید فکر، و تشویق به ارائه سوالات واگرا
– تسهیل در اجرای مباحث با موضوعی آزاد
معصومه عبداللهی
دانشجوی دکتری روانشناسی