هنگامی که پا به کویر بگذاری ، دیگر اثری از خانه های سنتی و قدیمی نیست، خانه های که روزی محل آسایش و آرامش مردمان کویر بوده است و چند سالی، محل درآمد زایی عده ای شده به عنوان خانه باغهای سنتی. امروزه خانه های قدیمی را خراب نموده و خانه های مدرنی ساختند از جنس آهن، تیرچه و بلوک. انگار نسل جدید با معماری خانه های سنتی بیگانه شدند، حتی امروزه هنردست معماران سنتی به دست فراموشی سپرده شده است. در این باره خبرنگار هفته نامه افق کویر با یکی از معماران خانه های سنتی گفتگویی انجام داده است.
افق کویر:خودتان را معرفی کنید؟
استاد “علی حفیظ زاده”، ۶۱ ساله. از بیست سالگی شغل بنایی را به عنوان حرفه خویش انتخاب کردم. این پیشه را نزد استاد محمد نوروز آموختم. از زمانیکه تمایل شهروندان به ساخت خانه های سنتی کاسته شد فعالیت خود را در روستاها، رباط پشت بادام، ساغند و ساخت خانه های سنتی در اطراف بافق ادامه دادم، حتی مرمت باغ تیتو و دروازه قدیم در برج بزرگ کار بنده هست.
افق کویر:در حال حاضر چند استاد کار معماری به سبک سنتی در بافق هستند که می توانند طاق گنبدی شکل احداث کنند؟
بنده اطلاع دقیقی ندارم؛ فقط می دانم استاد “اکبر ناظمی” و استاد “اکبر رضاییان” استادان قدیمی طاق های گنبدی بودند که این کار را رها کردند. طاق گنبدی از ۴ الی ۸ متر وجود دارد که طاق ۸ متری آن را به غیر از بنده شخص دیگری نمی تواند در بافق انجام دهد.
افق کویر: تفاوت خانه های سنتی با خانه های امروزی در چیست؟
تفاوت در گرمی و سردی آن می باشد . خانه های سنتی چون با خشت خام درست می شود و ضخامت خشت خام زیاد بود، احتیاج به کولرنداشت و یک پنکه در تابستان کفایت می کرد. در حال حاضردامداری و مرغداری ها به خاطر مسئله گرمی و سردی به روش معماری سنتی روی آورده اند.
افق کویر:در مورد معماری خانه های سنتی توضیح دهید؟
گِل، خشت ها را از همان زمینی که خانه را از آن درست می کردند، برمی داشتند، یک نفر ۴۰۰ الی ۵۰۰ خشت درست می کرد؛ وقتی خشت ها خشک می شد، در بنایی کار می بردند و هر رَگی از خشت را که می گذاشتند، باید” گاز” آن را می زدند که این کار را بوسیله “سبو”،”خمره شکسته” یا “سنگ های بزرگ” انجام می دادند. تا فاصله بین خشت نیفتد، با این کار دیوار”خشتی” محکم می شد.
افق کویر:خانه سنتی الآن در کجا کاربرد دارد؟
در مرغداری ، دامداری، خانه گردشگری، در شهر کسی خانه سنتی درست نمی کند، الان اگر سی روز بخواهم کار انجام دهم کار هست، چون جوانان به خانه باغهای سنتی روی آوردند، ولی خانه های سنتی هنوز در شهر رسمیت نگرفته است.
افق کویر: هزینه خانه های سنتی کم تر است یا خانه های مدرن؟
خانه های سنتی . خانه های مدرن حدود ۳۰۰ میلیون تومان هزینه دارد؛ در حالی که با ۱۰۰ میلیون تومان می توان بهترین خانه سنتی را درست نمود .
افق کویر: نظرتان در مورد معماری جدید در بافق چیست ؟
امروزه تمایل افراد بیشتر به ساخت خانه با معماری جدید است.
افق کویر: به نظر شما کدام خانه ها با آب و هوای بافق سازگارتر می باشد؟
خانه های سنتی؛ هرچند اگر بهترین خانه سنتی را نیز بسازیم، جوانان امروزی پسندشان نیست .در حالیکه بنده خانه ها سنتی را بیشتر می پسندم. خانه های مدرن با اینکه دو کولر هم زمان کار می کند باز هم درتابستان گرم می باشد.
افق کویر: برای پشت بام خانه کاهگل کاری بهتر است یا ایزوگام؟
اگر کاهگل کاری به درستی و با اصول انجام شود، ۱۵ سال دوام دارد؛ اما ایزوگام بعد از مدتی ورق آن کنده شده و از بین می رود، حتی خانه هایی در بافق بوده که تا ۳۰ سال کاهگل آن دوام داشته است.
افق کویر: نظرتان درمورد نمای های سنگی در بافق چیست؟
نماهای سنگی در دمای بالای ۵۰ درجه بافق دوام نمی آورد و پس از گذشت چند سال از دیوار جدا می شود، نمای آجر سفال برای شهرستان بافق مناسب تر است.
افق کویر: نظرتان در مورد تجمل گرایی جوانان چیست؟
اگر جوانان امروزی منازل خود را به سبک سنتی می ساختند، دیگر هیچ کس در قرض و وام نبود. دوام منازل با معماری سنتی بیشتر است؛ خانه ها سنتی ۱۵۰ سال دوام دارد؛ در حالی که خانه ها امروزی ۲۰الی۳۰ سال بیشتر دوام نمی آورد .
افق کویر:چرا سقف خانه ها در معماری سنتی به شکل گنبدی و نیم دایره است؟
به خاطر گرمی و سردی دما در فصول مختلف سال.
افق کویر:برای دوام حرفه خود قصد آموزش آن را به جوانان ندارید؟
جوانان قبول نمی کنند که استاد بنا شوند؛ می گویند ما در آفتاب کار نمی کنیم، دل به کار نمی دهند؛ فقط می خواهند حقوق بگیرند. در حال حاضر حتی در بافق هیچکس خشت نمی مالد از اردکان خشت خام وارد می کنند؛ بعضی وقتها افسوس می خورم که کاش می توانستم ده سال دیگر توان داشته باشم و بتوانم کار سنتی انجام دهم.
افق کویر: توصیه شما به جوانان؟
فقط همه جوانان آرزوی کار در معدن را دارند و این معدن تمام جوانان را بیچاره کرده است، حتی اگر شما بگویید فردا معدن تعطیل می شود، باز هم تمایل دارند برای یک روز هم که شده در معدن کار کنند؛ اگر جوانان افغانی یا زاهدانی در بافق نبودند، هیچ کس فاضلاب شهری را حفر نمی کرد. شاگرد بنا در بافق روزی ۱۰۰هزار تومان درآمد دارد، ولی جوان بافقی حاضر است بیکار باشد، ولی بنایی نرود. جوانی که تا ساعت ۲ شب بیدار است، کجا می تواند ساعت ۶ صبح بیدار شود، این موبایل تمام بچه ها را بدبخت کرده است؛ وقتی بچه ها را نصیحت می کنیم می گویند شما قدیمی هستید.
اافق کویر:برخی جوانان فکر می کنند زندگیشان با کار در معدن از نظر اقتصادی بیمه است؛آیا در زندگی شخصیتان نسبت به افرادی که در معدن کار می کردند کم و کسری داشتید؟
نه، به نظرم زندگی ما بهتر بود و ازهیچ کس بدتر نبودیم، تا الآن فقط ۳ دفعه به مکه رفتم وتمام سفرهای زیارتی را تا اکنون رفتم، ولی ساعت ۴ صبح از خانه بیرون می‌آیم؛ جوانان تا ظهر می خوابند و تمایلی به کار ندارند به خاطر همین بیشتر زندگی ها به یک ماه نرسیده طلاق می گیرند .
افق کویر:سخنی با مسئولین؟
به نظرم در بحث خانه های سنتی، اداره میراث فرهنگی و گردشگری خیلی خوب کار کرده، هر جا طاق دوری و یا خانه قدیمی بوده دولت نمی گذارد خراب شود و بودجه به آن تعلق می گیرد تا خانه های سنتی حفظ شود واین کار بسیار خوب است.
معصومه غلامرضاپور