دولت و مجلس هر دو در شرایط فشار اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کسب‌وکارها، سعی کرده‌اند امتیاز بالاتری از کمک‌رسانی از مردم بگیرند. هر کدام که سهم بیشتری از مردم را تحت پوشش قرار دهد، برنده است و امتیاز خرید محبوبیت بیشتری را به جیب می‌زند.
حالا در‌این‌بین تصمیم میانه در توافق بین رئیس دولت و رئیس مجلس شکل گرفته و با تصمیم سازمان برنامه‌و‌بودجه و مجری‌گری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مقرر شده تا حدود ۳۴ میلیون نفر، تحت پوشش کمک‌معیشت قرار گیرند. در این بین اما فعالیت‌های کرونایی دیگری نیز در این وزارت، دنبال می‌شوند. تسهیلات اعطایی برای کسب‌وکارهای آسیب‌دیده و همچنین پرداختی‌های بیمه بی‌کاری که پس از کرونا، سیل عظیمی از متقاضیان را به دنبال داشت. در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به هزینه‌های رفاهی که از این زاویه بر کشور تحمیل شده و البته از جمله وظایف دولت‌ها محسوب می‌شود.
۴ شرط برای حمایت معیشتی کرونا
حسین میرزایی، سخنگوی حمایت معیشتی کرونا در گفت‌وگو با «شرق» درباره طرح مشترک دولت و مجلس برای حمایت معیشتی کرونا می‌گوید: «براساس تفاهم دولت و مجلس، طرح حمایت معیشتی کرونا در دستور کار قرار گرفت و بر مبنای ابلاغ سازمان برنامه‌و‌بودجه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف شد افرادی را که فاقد درآمد ثابت هستند، بیمه‌پرداز نباشند، معیشت‌گیر (یارانه‌بگیر) باشند و از نظر شاخص‌های بانکی و درآمدی نیز زیر حداقل دستمزد کارگری دریافت کنند معرفی کند. با این شاخص‌ها، ۳۴ میلیون نفر شناسایی و معرفی شدند».
او با اشاره به اینکه هرکسی که معیشت‌بگیر و یارانه‌بگیر است، نمی‌تواند از این طرح بهرهمند شود، می‌افزاید: «معیشت‌بگیرانی مشمول این طرح می‌شوند که فاقد درآمد ثابت باشند و به بیانی دیگر، کارمند دولت نباشند. این افراد نباید در هیچ‌کجا (دولتی، خصوصی و عمومی) مشغول به فعالیت باشند. همین‌طور بازنشسته‌ها نیز از جمله معیشت‌بگیرانی هستند که در شمول این طرح قرار نمی‌گیرند».
استثنائی برای دارندگان بیمه خویش‌فرمایی
میرزایی با اشاره به شرط دوم، ادامه می‌دهد: «این افراد نباید بیمه‌پرداز باشند. افرادی که مشمول بیمه رانندگان، قالی‌بافان و… نیز هستند یا حتی خویش‌فرمایی، مشمول این طرح نمی‌شوند. البته بیمه‌پردازان خویش‌فرمایی از یک استثنا برخوردارند. به این معنا که فردی بیمه خویش‌فرمایی داشته و در بررسی‌ها متوجه شدیم که جزء دهک‌های ۹ و ۱۰ درآمدی نیست و مجموع درآمدهای خانواده نیز زیر حداقل دریافتی قانون کار (یک‌میلیون‌و ۹۱۰ هزار تومان) است اما فرد برای تأمین آتیه خود بیمه رد می‌کند. این افراد به شرط آنکه همه شرایط را در کل افراد خانواده داشته باشند و مجموع درآمد آنها زیر حداقل حقوق قانون کار باشد، از این طرح بهرهمند می‌شوند».
به گفته او، براساس مبنای وزارت کار، حتی اگر یک نفر از افراد خانواده، یکی از شروط را نداشته باشد، کل خانواده از این طرح معیشتی محروم می‌شود. سخنگوی حمایت معیشتی کرونا با اشاره به شرط چهارم نیز می‌گوید: «در بررسی شاخص‌های بانکی افراد، میزان واریزی‌ها، گردش حساب چهار سال اخیر افراد (۹۸-۹۷-۹۶-۹۵) و تراکنش‌های خرید آنها در شش‌ماهه اول سال ۹۹ را مورد رصد قرار می‌دهیم تا بر ما محرز شود که فرد در طول حداقل چهار سال اخیر وضعیت مالی خوبی نداشته و وضعیت او، بهبود هم نیافته است».
پرداخت ۲ نوع کمک‌معیشت به ۲ گروه
میرزایی با تأکید بر اینکه افرادی مشمول این طرح می‌شوند که این چهار شرط را داشته باشند، تصریح می‌کند: «در مجموع دو طیف مشمول این طرح قرار می‌گیرند. گروهی که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند که ۱۲۰ هزار تومان دریافتی داشتند و گروهی نیز از چهار شرط اعلامی برخوردارند که ۱۰۰ هزار تومان دریافتی داشتند».
او با اشاره به تعداد افراد مشمول این طرح، می‌افزاید: «سه‌میلیون‌و۱۱۱هزارو ۷۶ خانوار شامل هشت‌میلیون‌و۹۰۰هزارو ۷۳۱ نفر در گروه اول (کمیته امداد و بهزیستی) از کمک‌معیشتی ۱۲۰هزارتومانی برخوردار شدند و هشت‌میلیون‌و ۳۵۵هزارو ۱۶۳ خانوار شامل ۲۵میلیون‌و ۷۵هزارو ۲۵۳ نفر نیز در گروه دوم، از کمک‌معیشتی ۱۰۰هزارتومانی بهرهمند شدند».
دریافت اطلاعات از ۶۰ منبع
از او درباره سامانه جامع اطلاعی می‌پرسم. این مقام مسئول اعلام می‌کند: «برای تکمیل داده‌های خود از ۶۰ منبع داده‌ای اطلاعات به‌روز و سیستمی دریافته می‌کنیم». به گفته او، سازمان برنامه‌و‌بودجه، چهار مرحله پرداخت کمک‌معیشتی در نظر گرفته که ۲۷ آذرماه، یک مرحله از آن پرداخت شده است.
۷ میلیون خانوار، وام یک‌میلیونی مرحله دوم را دریافت کردند
میرزایی همچنین در مورد وام یک‌میلیونی کمک‌معیشتی نیز می‌گوید: «وام یک‌میلیونی در دو مرحله پرداخت شد. در مرحله اول به کل یارانه‌بگیران پرداخت شد و در مرحله دوم، این وام به ۳۴میلیون‌نفری که یا جزء کمیته امداد و بهزیستی بودند یا آنکه از چهار شرط اعلامی برخوردار بودند، تعلق گرفت. در واقع از ۱۱ میلیون خانواری که مشمول می‌شدند، خواستیم که در صورت تمایل، برای دریافت وام یک‌میلیونی، پیامک ارسال کنند که در‌حال‌حاضر هفت‌میلیون خانوار، وام یک‌میلیون‌تومانی را دریافت کرده‌اند».
۸۲۳۹ میلیارد تومان تسهیلات کرونایی پرداخت شد
حسین محمودی‌سفیدکوهی، مدیرکل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز از زاویه‌ای دیگر به موضوع می‌پردازد. او به تسهیلاتی که برای حمایت از کسب‌وکارها در نظر گرفته شده، اشاره کرده و می‌گوید: «در ۱۴ رسته منتخبی که در ستاد ملی کرونا مصوب شده بود، تا تاریخ دوم دی‌ماه ۹۹، برای پرداخت تسهیلات ۱۲درصدی با بازپرداخت ۲۴ماهه، ۵۲۸هزارو ۵۱ پرونده ثبت‌نامی داشتیم. تعداد اشتغال این پرونده‌ها، ۹۹۰هزارو ۳۰ نفر بوده که تسهیلات درخواستی این بنگاه‌ها، ۱۳هزارو ۳۱۸میلیارد تومان بوده که از این میزان، هشت‌هزارو ۲۳۹ میلیارد تومان آن پرداخت شده است». محمودی در ادامه با بیان اینکه این تسهیلات از آزادسازی ذخیره قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی پرداخت می‌شود، ادامه داد: «آزادسازی ذخیره قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی، بستگی به میزان پیشرفت پرداختی‌های تسهیلات برای کسب‌وکارها دارد».
او با بیان اینکه بانک‌ها اعم از خصوصی و دولتی در این طرح با دولت همراهی می‌کنند، گفت: «تاکنون در حدود ۶۱ درصد تسهیلات برنامه‌ریزی‌شده با همکاری ۱۹ بانک پرداخت شده است. در این بین، بانک‌های دولتی بیش از بانک‌های خصوصی همراهی کردند که البته به سهم آزادسازی ذخایر آنها نزد بانک مرکزی بازمی‌گشت». محمودی در ادامه افزود: «در ۱۴ رسته، آسیب‌های سه رسته براساس بررسی‌های انجام‌شده، کماکان ادامه دارد. سه بخشی که براساس تصمیم ستاد ملی کرونا مصوب شد که باز هم مورد حمایت قرار گیرند، بخش گردشگری، ورزش و جوانان و فرهنگ و هنر است. ثبت‌نام رسته گردشگری مانند سایر رسته‌ها تا پایان مهرماه ادامه داشت اما براساس این مصوبه تا پایان آذرماه می‌توانستند بار دیگر ثبت‌نام کنند.
رسته دوم، حوزه ورزش و جوانان بود زیرا فعالیت آنها تعطیل شده بود. مقرر شد تا ۸۰۰ میلیارد تومان در فاز دوم به اماکن و ورزشگاه‌ها اختصاص یابد. ثبت‌نام این رسته نیز تا پایان دی‌ماه ادامه دارد و فرایند پرداخت نیز تا پایان سال تکمیل می‌شود. رسته سوم، حوزه فرهنگ و هنر است که در حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان در قالب تسهیلات به آنها پرداخت خواهد شد اما هنوز ثبت‌نام آنها آغاز نشده است و منتظر اطلاعات بنگاه‌ها از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستیم تا در سامانه کارآ بارگذاری کرده تا بتوانند ثبت‌نام کنند».
چند نفر بیمه بی‌کاری کرونایی گرفتند؟
مسعود بابایی، مدیرکل بیمه بی‌کاری و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با اشاره به رقم پرداخت بیمه‌های بی‌کاری ناشی از تعطیلی بنگاه‌ها، می‌گوید: «براساس آمار سازمان مدیریت و برنامه، یک‌میلیون‌و ۸۴هزارو ۶۳۳ نفر-ماه بیمه بی‌کاری کرونا پرداخت شده و مبلغ آن هزارو۲۲میلیاردو ۸۰۰ هزار تومان بوده است». بابایی با بیان اینکه تقریبا دیگر کسی در نوبت دریافت این بیمه قرار ندارد، می‌افزاید: «تنها ۹۱ هزار نفر-ماه هنوز پرداختی دریافت نکرده‌اند». او بار مالی ناشی از بیمه بی‌کاری در دوران شیوع ویروس کرونا را رد کرد و می‌گوید: «۳۵۵میلیاردو ۷۵۰ میلیون تومان تعهد سازمان برنامه‌و‌بودجه است که در اختیار سازمان تأمین اجتماعی قرار داده است.
به عبارت دیگر پرداختی‌ها در ایام کرونا (از ۱۰ اسفند ۹۸ تا ۳۱ اردیبهشت ۹۹) بر عهده دولت یعنی سازمان برنامه‌و‌بودجه و خزانه‌داری کل است و سازمان تأمین اجتماعی در این ایام پرداختی بیمه کرونا نداشته است». این مقام مسئول میزان هجمه بی‌سابقه برای دریافت بیمه بی‌کاری را بالا دانست و افزود: «حدود ۷۳۰ هزار نفر از ابتدای اسفند گذشته تا پایان اردیبهشت مشمول بیمه بی‌کاری کرونا داشتیم؛ درحالی‌که رقم معمول آن حدود سالی ۲۰ هزار نفر بود. بنابراین می‌توان گفت هجمه‌ای بی‌سابقه داشتیم».
به گفته او، با وجود آنکه به‌طور معمول کارگری که به‌صورت قراردادی استخدام شده، برای دریافت بیمه بی‌کاری باید حداقل یک سال و کارگر فاقد قرارداد هم شش ماه در آخرین کارگاه کار کرده باشد، مبنای اعطای بیمه بی‌کاری در ایام کرونا صرفا پرداخت بیمه در دی‌ماه ۹۸ بود. یعنی کارگری که پرداختی دی ۹۸ را داشت و مشمول قانون کار بود می‌توانست آن را دریافت کند. او با اشاره به دسته‌بندی متقاضیان نیز می‌گوید: «بیشترین گروه متقاضی هم به ترتیب مربوط به بخش‌های خدمات، صنعت و کشاورزی بود. اصناف و مشاغل خدماتی و به‌طور‌کلی مشاغل خرد و کوچک بیشترین آسیب را از کرونا دیده‌اند».