برخلاف تصور عموم که با شنیدن کلمه ی تنبیه یاد کتک زدن، هل دادن، زندانی کردن و ناسزاگویی می افتند، از نظر علم روان شناسی، چنان که قبلاً گفته شد، معنای تنبیه آن است که پیامدش، کاهش رفتار منفی کودک باشد و به هیچ وجه حقوق کودک را تضییع نکند. تنبیه به معنای در نظر گرفتن پیامدی متعاقب رفتار کودک است که شامل موارد زیر است.
بیان جمله ای مستقیم، مشخص و کوتاه تا کودک فوراً رفتارش را متوقف کند.
به عنوان مثال به او بگویید: «داری توی آشپزخونه می دوی ممکنه زمین بخوری، ندو، آرام راه برو.» یا «ساعت یازده شب است و وقت خواب، تلویزیون را خاموش کن و به سراغ کارهای قبل از خوابت برو.»
محروم کردن کودک از تشویقی که می گرفته است
از آن جا که شما چند هفته را صرف دادن تشویق های مناسب به کودک کرده اید و اکنون نیز از تشویق در کنار تنبیه استفاده می کنید، می توانید کودک را از ستاره، پول یا امتیازی که به او داده اید محروم کنید. یعنی از او ستاره ای را پس بگیرید، امروز دیگر به او ستاره ندهید، پول ندهید، او را از رفتن به منزل مادربزرگ و عمه یا دوستش محروم کنید، او را از دیدن فیلم تلویزیونی محروم کنید، او را از بازی با کامپیوتر محروم کنید، او را از بازی با اسباب بازی خاصی که خیلی مورد علاقه ی اوست محروم کنید، او را از دوچرخه سواری محروم کنید، او را از سینما، پارک یا رستوران محروم کنید.
و موارد دیگر که برای کودک شما مهم است و از دست دادن آن ناراحتش می کند. توجه داشته باشید همان طور که برای کودکان یک چیز خاص پاداش و جایزه نیست، تنبیه نیز همین گونه است. برای یک کودک ممکن است محروم کردن از برنامه ی تلویزیونی مورد علاقه تنبیه به حساب آید، ولی برای کودک دیگر این محرومیت اصلاً معنای تنبیه را ندهد و پول برای او ارزش زیادی داشته باشد. در نتیجه، وقتی از پول هفتگی او کم می کنید، درواقع او را تنبیه کرده اید.
می بینید که در تنبیه شما دقیقاً کودک را از چیزی محروم می کنید که برای او مهم است و از دست دادن آن چیز یا آن موقعیت برایش اهمیت دارد. مثلاً، برای کودکی که دوچرخه سواری بعدازظهر در محوطه ی جلوی منزل مهم است، می توانید در صورت انجام ندادن تکالیف مدرسه یک روز وی را از این فعالیت لذت بخش محروم کنید. در حالی که اصول و قواعد کلی تنبیه را هم رعایت کرده اید.
بگذارید گاهی پیامدهای طبیعی یک رفتار رخ دهد
غالباً اگر شما نقش یک نجات دهنده را برای کودک ایفا نکنید و بگذارید پیامدهای طبیعی رفتارش رخ دهد، رفتار نامناسب کودک اصلاح خواهد شد.
مثلاً، اگر نوجوان پس از استحمام، حوله ی خیس خود را برای خشک شدن در جای مناسبی نگذاشته است، شما به جای او این کار را انجام ندهید و بگذارید در نوبت بعدی حمامش با حوله ی خیس مواجه شود. مسلماً این موضوع برای او چندان خوشایند نخواهد بود.
اگر کودک به رغم دستورات شما مبنی بر خوابیدن و بیدار شدن در یک ساعت مناسب، صبح ها دیر از خواب برمی خیزد، نباید نگرانی شما باعث شود که صبح ماشین دربست بگیرید و با عجله او را به مدرسه برسانید. بگذارید او با پیامد طبیعی دیر از خواب بیدار شدن مواجه شود. وقتی به رغم اصرار شما دیر از خواب برمی خیزد، طبیعی است که دیر به مدرسه می رسد و معلم یا ناظم مدرسه با او برخورد خواهند کرد. ولی وقتی به جای کودک، شما مسئولیت عمل را به عهده می گیرید و سریع او را به مدرسه می رسانید، برای معلم و ناظم توضیح می دهید و از آن ها عذرخواهی می کنید، درواقع، به جای این که کودک شما با پیامد رفتار خود مواجه شود، رفتار او باعث پیامدی ناخوشایند برای شما شده است.
برگرفته ازکتاب :کودکم راچگونه تربیت کنم؟
