ماه مهر و آغاز سال تحصیلی، نماد زایش دوباره‌ی علم و دانش در سرزمین عزیزمان است. اگرچه توسعه‌ی تمدن‌ها همه مرهون علم است، نظام آموزشی کشور با مشکلات جدی روبرو است: کمبود معلم، وضعیت نامناسب معیشتی معلمان، نظارت ناکافی بر مدارس غیرانتفاعی و فقدان تربیت مدیران کارآمد. در این سرمقاله به بررسی این چالش‌ها و راهکارهای پیشنهادی برای دولت و مجلس پرداخته‌ایم تا بتوانند در چارچوب لوایح و برنامه‌های مدون، ساختاری پایدار برای بهبود آموزش و پرورش کشور فراهم کنند.
ماه مهر و آغاز سال تحصیلی جدید در ایران، نقطه‌ای است که «بهار علم و دانش» رسمیت می‌یابد. تمدن و توسعه در بستر علم شکل می‌گیرد؛ هیچ تمدنی را نمی‌بینیم که بر پایه‌ای غیر از دانش بنا شده باشد. با این حال، در این بستر پرامید، مسائل ساختاری بسیاری وجود دارند که می‌توانند روند رشد را کند یا مخدوش کنند.
بررسی چالش‌ها
۱. کمبود معلم
یکی از برجسته‌ترین مشکلات فعلی در نظام آموزشی، کمبود معلم در مقاطع گوناگون است. نزدیک به ده سال است که بسیاری از مدارس با این بحران دست به گریبان‌اند. استفاده از بازنشستگان شاید فشار را کاهش دهد، اما راه‌حل موقت است. برای برون‌رفت از این وضعیت، نیازمند طراحی یک برنامه‌ریزی اصولی و بلندمدت توسط وزارت آموزش و پرورش هستیم.
۲. وضعیت معیشتی معلمان
بسیاری از معلمان با حقوق ناچیز و دشواری‌های اقتصادی دست به گریبان هستند. این مسئله انگیزه را کاهش می‌دهد و کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اصلاح نظام پرداخت حقوق، اضافه‌کاری عادلانه و تضمین رفاه معلمان، باید جزو اولویت‌های اصلی سیاست‌گذاران باشد.
۳. نظارت بر مدارس غیرانتفاعی
مدارس غیرانتفاعی در برخی موارد تنها به افزایش شهریه توجه دارند و به حقوق معلمان کم توجه‌اند. نظارت عالی و مستمر بر این مؤسسات ضروری است تا عدالت آموزشی حفظ شود و معلمان از وضعیت معیشتی منصفانه برخوردار باشند.
۴. کمبود مدیران کارآمد
یکی دیگر از خلع‌های جدی در نظام آموزش و پرورش ، فقدان نیروهای مدیریتی حرفه‌ای است. مدارس به مدیرانی نیاز دارند که توانایی رهبری، برنامه‌ریزی، و اداره‌ی محیط آموزشی را داشته باشند.
راهکارها و پیشنهادها
۱. تهیه و تصویب لایحه‌ها و طرح‌های ویژه
دولت و مجلس باید با همکاری هم، لوایح آموزشی ویژه‌ای را در اولویت قرار دهند تا مشکلات نیروی انسانی، مدیریت و بودجه را به‌صورت ساختاری حل کنند.
۲. برنامه‌ریزی بلندمدت برای تأمین نیروی معلم
از طریق آموزش معلمان جدید در دانشگاه‌ها، جذب و نگه‌داشت آن‌ها، و سیاست‌های تشویقی باید کمبود معلم رفع شود.
۳. اصلاح نظام پرداخت و ارتقای معیشت معلمان
حقوق منصفانه، تسهیلات، بیمه و رفاهیات برای معلمان باید در اولویت قرار گیرد.
۴. نظارت دقیق بر مدارس غیرانتفاعی
ایجاد سامانه‌های شفاف بررسی عملکرد مالی و حقوقی این مدارس، و نظارت مستمر بر روش‌های شهریه‌گیری و حقوق معلمان.
۵. پرورش نیروی مدیر کارآمد
طراحی برنامه‌های آموزشی تخصصی برای مدیران مدرسه و مربیان رهبری، همراه با دوره‌های توانمندسازی.
در پایان آن که آغاز هر مهر فرصتی است تا امید تازه‌ای به نظام آموزشی ایران داده شود. اگرچه کمبود معلم، وضعیت نامطلوب معیشتی، نظارت ناکافی بر مدارس و خلا مدیران کارآمد موانع جدی‌اند، اما با عزم جدی دولت و مجلس و اقداماتی ساختاری و مدون، می‌توان مسیر آموزش را به سمت تعالی هدایت کرد. اجرای برنامه‌های تدوین‌شده، نه به صورت مقطعی، بلکه به‌عنوان ساختاری پایدار، می‌تواند تضمینی باشد بر ارتقای کیفیت آموزش و تحقق عدالت آموزشی در سراسر کشور.
دکتر محمد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌حسین تشکری بافقی
صاحب‌امتیاز و مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یرمسئول