به گزارش هفته نامه افق کویر، اگر دوران نوجوانی خود را به یاد آورید متوجه می‌شوید در آن سن و سال چقدر از نظر روانی و جسمی دچار چالش بودید و هر روز به نحوی زندگی خود و والدین‌تان را دچار تنش می‌کردید. این بین رفتار والدین با نوجوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ممکن است برخورد والدین با فرزند نوجوان‌شان جوری باشد که منجر به سرکشی نوجوان شود و گاهی ممکن است باعث‌همدلی و امنیت دادن به او شود. درباره مشکلات بین والدین و نوجوان با ” طاهره حصیب” کارشناس ارشد روانشناسی مصاحبه ای انجام دادیم که می خوانید:
گفت و گوی بی حاصل نتیجه ناتوانی در درک دنیای متفاوت یکدیگر است
افق کویر چرا غالباً گفت و گو بین والدین گفت و گویی بی حاصل است؟
گفت و گوی بی حاصل نتیجه ناتوانی در درک دنیای متفاوت یکدیگر است؛ زمانی که والدین در ارتباط با نوجوان قادر نباشد که دنیا را از زاویه دید دیگری درک کنند، از والدین انتظار می رود که با توجه به گروه سنی خودش نوجوان را بتواند بفهمد؛ مثلاً از نوجوان ۱۶ ساله انتظار نداریم که بتواند وارد دنیای پدر ۴۰ ساله خود شود.
پیشنهاد ما این است برای کاهش تعارض که با نوجوان های خود داریم؛ والدین سعی کنند که دنیای نوجوان را درک کنند، از این که بخواهند نوجوان را روی به روی خود بنشانند و با او حرف بزنند باید اجتناب شود. باید خود را در کنار نوجوان بگذارند، قدم بزنند و از فضای مناسب برای گفتمان استفاده کنند.
ما باید در موضع خود بایستیم و نوجوان بنابر گروه سنی خودش یک من خیلی قوی دارد که آن را در موضع خودش قرار داده و باعث می‌شود گفت و گو بی فایده باشد.
شکل ارتباط در گفت و گو با نوجوان
نباید ناهمسطح باشد
افق کویر والدین در صحبت با نوجوان از چه شیوه هایی استفاده کنند؟
در گفت و گو با نوجوان نباید شکل ارتباط ناهمسطح باشد، یعنی نوجوان به این احساس برسد که حالا دارد با او صحبت می‌شود او به عنوان یک فرد کوچکتر و طرف مقابلش خیلی بزرگتر است و فرد بزرگتر که با وی صحبت می کند خیلی بیشتر از او می فهمد و می خواهد انتظاراتش را به وی القا کند و آن شکلی که او توصیه می‌کند نوجوان رفتار کند.
اگر نوجوان احساس کند خیلی رابطه نابرابر است و باید شنونده و اجرا کننده باشد، ارتباط موفق نیست.
در صورتی که والدین تلاش کنند شکل ارتباط برابر باشد و همراه با احساس خوب و مثبت و با صمیمیت همراه باشد و تبادل اطلاعات صورت بگیرد، نوجوان تمایل به مشارکت در بحث با والدین را پیدا می کند؛ مثلاً به جای اینکه نصیحت گونه بگوییم فلانی سیگاری شد و عاقبتش اینگونه شد؛ یا سیگار خوب نیست و نبینم سیگار روی لبانت است، به او بگوییم من نسبت به تو و گروه سنی ات یکسری دغدغه‌ها دارم؛ اجازه می دهی درباره اش با یکدیگر حرف بزنیم؟ کی فرصت داری؟
ما برای صحبت کردن با نوجوان، نباید زمانی که تلفن در دست دارد ، یا با دوستانش حرف می‌زند ، آماده شده است و می خواهد بیرون برود بگوییم با تو کار دارم. به او بگوییم کی فرصت داری مثلاً جمعه ساعت ۶ بعد از ظهر چه طور است یک ساعت با یکدیگر حرف بزنیم؟ بعد نگرش خودش را سوال کنیم و بپرسیم که دیدگاه و فکرت در مورد سیگار چیست؟
این گونه وارد دنیای نوجوان شویم نه این که روبرویش بایستیم و سرسخت به او بگوییم دیدگاه من این است و تو باید بپذیری.
افق کویر چرا نوجوان در گفت و گو با والدین مقاومت نشان می دهند؟
والدین اگر شیوه صحیح ارتباط را بلد باشند نوجوان خیلی مقاومت نمی‌کند
اینکه چرا نوجوانان مقاومت نشان می‌دهد چند دلیل می تواند داشته باشد:
در کودکی ما خیلی به حرفهای او گوش نداده ایم و برای صحبت های او وقت نگذاشتیم و احساس ارزشمندی را در ارتباط با ما را پیدا نکردند. کودکی که شنیده نشده است از ارتباط فراری است.
خیلی از تصمیم های نوجوان می تواند به او آسیب بزند
-۱ نوجوان چندین بلوغ را دارد پیدا می کند و همزمان دغدغه‌های بلوغ متفاوت را طی می‌کند. یکی از این بلوغ ها، “بلوغ فکری است یا بلوغ شناختی” اتصالات مغزی و نورونی در مغز نوجوان خیلی شدت پیدا می کند به خصوص در قشر پیشانی نوجوان؛ که می توانم خودم فکر کنم، تصمیم بگیرم و نوجوان یک فرد تصمیم گیرنده است البته خطایی دارد. تصمیم گیری نوجوان و خطایش این است که نمی تواند آینده تصمیم خودش را چند بعدی بررسی کند.
مثلاً یک دختر نوجوان وقتی می‌بیند که دوستش ارتباطی را از دست داده و خیلی ناراحت است برای کمک به وی ممکن است از شماره موبایل خودش استفاده کند. این تصمیمی است که خودش می گیرد برای کمک به دوستش؛ خوشحال است و احساس اقتدار می‌کند؛ اما نمی‌تواند پیش‌بینی کند یا به این پیش‌بینی‌ها فکر نمی‌کند که این شماره ممکن است در دست چند نفر قرار بگیرد و ممکن است از این شماره سوء استفاده کنند و مسیر خود را برای برقراری راه های نامناسب باز شود، چون نمی تواند چند بعدی نگاه کند خیلی از تصمیم هایش می تواند به او آسیب بزند.
والدین اگر شیوه های صحیح ارتباط را بلد باشند نوجوان برای برقراری ارتباط خیلی مقاومت نمی‌کند در حالی که نوجوان می‌تواند بنا بر تفکر رشد یافته؛ حرف زدن، هم فکری و اظهارنظر را دوست دارد.
وقتی از ما انتقاد می شود فکر می‌کنیم در یک جاده یک طرفه قرار گرفتیم
افق کویر:چرا نوجوان از انتقاد و نصیحت نفرت دارند؟
تقریباً اگر ما خودمان را جای نوجوان بگذاریم، وقتی از ما انتقاد می شود و یا نصیحت می کند فکر می‌کنیم در یک جاده یک طرفه قرار گرفتیم؛ دیده نمی شویم و خیلی فرصت نمی شود که خودمان را ابراز کنیم. اگر انتقاد به شکل صحیح باشد؛ یعنی همراه با راهکارهای درست باشد و خیلی بزرگ نمایی در آن اتفاق نیافتد و در کنارش احساس خوبی منتقل کنند.
ما برای انتقاد کردن از “اصل ساندویچی” استفاده می‌کنیم یعنی همه حسنش را می گوییم؛ دولایه نرم و خمیر مایه اصلی.
اول حسنش را می گوییم؛ موضوعی که می‌خواهیم آن را مطرح کنیم و انتقاد کنیم و نه تند و نه گزنده و نه همراه با طعنه و کنایه به صورت پیشنهادی و نهایتاً با اینکه این که اگر این مشکل رفع شود چه احساس خوبی ایجاد می کند صحبت می‌کنیم.
نصیحت کاملاً پارازیت ارتباطی با نوجوان است و ارتباط با نوجوان خدشه‌دار می‌کند
نوجوان را وقتی زیاد نصیحتش کنیم به سراغ این می رود که گذشته ما را سرچ کند و گذشته عمو دایی و خاله ها و اطرافیان را، تا به ما ثابت کند آن چیزی که شما در قالب یک جمله به من تحکیم می‌کنی و اسمش را نصیحت می گذاری صد در صد درست نیست.
ضمناً در نصیحت نوعی دلسوزی وجود دارد که نوجوان، به خاطر آن غروری که در این سن پیدا می‌کند دلسوزی و ترحم نسبت به خودش را نمی تواند پیدا کند و قدرت فکری نوجوان در نصیحت نادیده انگاشته می‌شود. پس نصیحت را حذف کنیم جملاتی را مثل اینکه چون تو رو خیلی دوست دارم، چون نگران آینده تو هستم، چون دارم دور و بری های تو را می بینم یا به ما اینگونه نصیحت شده و اکنون خیلی همه چی خوب است، این را نوجوان نمی‌تواند بپذیرد!
توصیه من به شما این است که نصیحت نکنید و انتقادها را در اصل ساندویچی خیلی نرم و لطیف مطرح کنید و مهمتر که بدانید هر پیامی را کجا چطور و کجا و در چه فضایی به نوجوان منتقل می کنید.
گفت و گو موثر راه حلش این است که همسن نوجوان شویم
افق کویر: شیوه موثر برای گفت و گو با نوجوان چیست؟
خود گفت و گوی موثر قالبها و قوانین زیادی دارد که اگر رعایت شود تبدیل می‌شود به گفت و گوی موثر و خیلی متفاوت.
نوجوان، یک حوزه خاص ارتباطی را ایجاد می کند چون دارای یکسری تفکرات جدید؛ حتی اندام جدید و هیکل جدید و دوستان جدید با آن روبرو است حتی نگاه به دنیای اجتماعی اش کاملاً جدید می‌شود و ما کاملاً با یک انسان جدید در ارتباط هستیم.
گفت و گو موثر کلیدی ترین راه حلش این است که؛ من همسن نوجوان شوم و یادم بیاید که خودم هم نوجوان بوده ام؛ یادم بیاید از چه ارتباطی با والدین لذت می‌بردم، یادم بیاید که من هم ویژگی‌هایی را داشتم که وقتی به آن نگاه می کنم می بینم خیلی خوشایند نبوده است ولی من آن را داشتم و از آن گذشتم.
نوجوان را اصلاً در ارتباط با خودتان نترسانید و برایش آینده بد پیش بینی نکنید از او نخواهید که رو به رویتان بنشینند و به چشمانتان نگاه کند و به شما زل بزند و شما به او تذکراتی دهید.برای نصیحت، فضای مناسبی را انتخاب کنید. برای نصیحت فضای مناسبی را انتخاب کنید حتماً در کنارشان قرار بگیریم. نوجوانان وقتی نور خیلی زیاد باشد برآشفتگی او زیاد می‌شود بنابراین سعی کنید از فضایی که خیلی نورانی نیست و تشاشع دارد استفاده نکنید. از حرفهای او میل شنیدن را نشان بدهید حتما از وی سوال کنید دیدگاهش را درباره موضوعی که می خواهید با وی صحبت کنید.
بعد از ارتباط، فضای صمیمی داشته باشیم
اتفاق نظر داشته باشید یعنی اگر می بینید که موضوعی که می خواهید در مورد آن صحبت کنید که نوجوان از آن فراری است به عنوان عوامل ارتباط استفاده نکنید. بعد از ارتباط، فضای صمیمی داشته باشیم نه اینکه چون در ارتباط، پاسخی به آن سوالی که می خواستم بدانید، نگرفتین می‌خواهید ارتباطات دیگر را قطع کنید که چرا آن طوری که شما می خواستید گوش نداده و نکته هایی مثل اینکه از خودتان مثال بزنید و در ارتباط با نوجوان برای اینکه فضای ارتباط سال ایجاد شود.
ابتدا با دوستانش شروع نکنید چون دوستان حوزه و حریم خصوصی نوجوان هستند. مساله‌ای از دوستانش انتخاب نکنید مگر اینکه رابطه امنی بین شما ایجاد شده باشد.
سارا شفیعی
