آیات مهدویت آیاتی از قرآن است که در تفسیر آنها به مباحث مرتبط با مهدویت مانند ظهور، قیام، غیبت و حکومت حضرت مهدی(عج) اشاره شده است. در تفسیر یا تأویل این آیات، به روایاتی از اهل بیت استناد شده است. در بخش قبل به چهل آیه اشاره شد و اینک ادامه آیات:
۵۱_ وَلَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ
و قطعاً پس از چندی خبر آن را خواهید دانست. (سوره ص آیه ۸۸ ).
در روایتی از امام باقر(ع) منظور از «وَلَتَعْلَمُنَّ» هنگام خروج قائم(ع) است.
[کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۸۷.]
۵۲ _وَإِنَّ مِن شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ
و بىگمان، ابراهيم از پيروان اوست.(سوره صافات آیه ۸۳).
درباره امامان و از جمله حضرت مهدی و صفات شیعیانشان.
[استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۴۸۶.]
۵۳ _وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ فَزِعُوا فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ
و اى كاش مىديدى هنگامى را كه [كافران] وحشتزدهاند [آنجا كه راهِ] گريزى نمانده است و از جايى نزديك گرفتار آمدهاند.( سوره سبا آیه ۵۱)
در بحارالانوار، روایاتی از پیامبر(ص) و امام باقر(ع) نقل شده که نشان میدهد از مصادیق این آیه، خروج سفیانی به هنگام قیام حضرت مهدی(ع) است.
[عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۵۷.]
۵۴_ قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لَا يَنفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمَانُهُمْ وَلَا هُمْ يُنظَرُونَ
بگو: «روز پيروزى، ايمان كسانى كه كافر شدهاند سود نمىبخشد و آنان مهلت نمىيابند.» (سوره سجده آیه ۲۹)
از حضرت صادق (ع) روایت شده، روز فتح و پیروزی روزی است که دنیا بر روی حضرت قائم(ع) گشوده میشود.
[استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۴۳۸.]
۵۵_ وَلَنُذِيقَنَّهُم مِّنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَىٰ دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
و قطعاً غير از آن عذاب بزرگتر، از عذاب اين دنيا [نيز] به آنان مىچشانيم، اميد كه آنها [به خدا] بازگردند.(سوره سجده آیه ۲۱).
در روایتی از امام صادق (ع) منظور از عذاب اکبر خروج قائم(ع) با شمشیر در آخر الزمان دانسته شده است.
[بحرانی، البرهان، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۴۰۱.]
۵۶_ وَیوْمَئِذٍ یفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ
و در آن روز است که مؤمنان از یاری خدا شاد میگردند.(سوره روم آیه ۴)
بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، منظور از خوشحالی مومنان در آن روز نسبت به قیام و ظهور حضرت قائم(ع) است.
[طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۶۴-۴۶۵.]
۵۷_ إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّنَ السَّمَاءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ
اگر بخواهيم، معجزهاى از آسمان بر آنان فرود مىآوريم، تا در برابر آن، گردنهايشان خاضع گردد.( سوره شعراء آیه۴).
از امام باقر(ع) نقل شده: این آیه درباره قائم آل محمد(ص) نازل شده که اسم او از سوی آسمان اعلام خواهد شد.
[استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۳۸۳-۳۸۴.]
۵۸_ أَفَرَأَيْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِينَ ﴿٢٠٥﴾ ثُمَّ جَاءَهُم مَّا كَانُوا يُوعَدُونَ ﴿٢٠٦﴾ مَا أَغْنَىٰ عَنْهُم مَّا كَانُوا يُمَتَّعُونَ﴿٢٠۷﴾
مگر نمىدانى كه اگر سالها آنان را برخوردار كنيم، (۲۰۵) و آنگاه آنچه كه [بدان] بيم داده مىشوند بديشان برسد، (۲۰۶) آنچه از آن برخوردار مىشدند، به كارشان نمىآيد [و عذاب را از آنان دفع نمىكند]﴿٢٠۷﴾. (سوره شعراء آیات ۲۰۵-۲۰۷ ).
در روایتی از امام صادق (ع) در تفسیر این آیه، « ما كَانُوا يُوعَدُون» به ظهور و قیام امام زمان و « ما كَانُوا يُمَتَّعُون» به بنیامیه تفسیر شدهاست.
[یزدی حائری، الزام الناصب، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۷۹.]
۵۹_ ا… نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ ۖ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ ۚ نُّورٌ عَلَىٰ نُورٍ ۗ يَهْدِي ا… لِنُورِهِ مَن يَشَاء
خدا نور آسمانها و زمین است. مَثَل نور او چون چراغدانی است که در آن چراغی و آن چراغ در شیشهای است. آن شیشه گویی اختری درخشان است که از درختِ خجسته زیتونی که نه شرقی است و نه غربی، افروخته میشود. نزدیک است که روغنش -هرچند بدان آتشی نرسیده باشد- روشنی بخشد. روشنی بر روی روشنی است. خدا هر که را بخواهد با نور خویش هدایت میکند. (سوره نور آیه ۳۵).
در روایتی از امام علی(ع)، « يَهْدِي اللَّـهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاء» به حضرت مهدی (ع) تفسیر شدهاست.[بحرانی، المحجة فیما نزل فی القائم الحجه (ع)، ۱۴۲۷ق، ص۱۵۹.]
۶۰ _الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّـهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ
همان كسانى كه چون در زمين به آنان توانايى دهيم، نماز برپا مىدارند و زكات مىدهند و به كارهاى پسنديده وامىدارند و از كارهاى ناپسند باز مىدارند و فرجام همه كارها از آنِ خداست. (سوره حج آیه ۴۱).
در بعضی از روایات، این آیه به حضرت مهدی (ع) و یارانش تفسیر شدهاست.[قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۷.]
۶۱_ وَيَقُولُونَ لَوْلَا أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّـهِ فَانتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ
و مىگويند: «چرا معجزهاى از جانب پروردگارش بر او نازل نمىشود؟» بگو: «غيب فقط به خدا اختصاص دارد. پس منتظر باشيد كه من هم با شما از منتظرانم.»(سوره یونس آیه۲۰ )
در روایتی از امام صادق (ع) غیب به حضرت قائم تفسیر شدهاست.
[صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۸.]
۶۲_ أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُوا السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ ا… بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لَا يَشْعُرُونَ
آيا كسانى كه تدبيرهاى بد مىانديشند، ايمن شدند از اينكه خدا آنان را در زمين فرو ببرد، يا از جايى كه حدس نمىزنند عذاب برايشان بيايد؟ (سوره نحل آیه ۴۵) .
در روایتی از امام صادق (ع) درباره تفسیر آیه، به ظهور مردی از آل محمد (ص) به همراه سیصد و سیزده تن و خسف بیدا اشاره شدهاست.
[عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۶۵-۶۶.]
۶۳_ أَتَىٰ أَمْرُ ا…ِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ ۚ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ
[هان] امر خدا دررسيد، پس در آن شتاب مكنيد. او منزّه و فراتر است از آنچه [با وى] شريك مىسازند.(سوره نحل آیه ۱).
در روایات ائمه (ع) منظور از امرا…، به ظهور امام زمان (ع) اشاره دارد.
[نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۱۹۸.]
۶۴_ حَتَّىٰ إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جَاءَهُمْ نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاءُ ۖ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ
تا هنگامى كه فرستادگان [ما] نوميد شدند و [مردم] پنداشتند كه به آنان واقعاً دروغ گفته شده، يارىِ ما به آنان رسيد. پس كسانى را كه مىخواستيم، نجات يافتند، و[لى] عذاب ما از گروه مجرمان برگشت ندارد. (سوره یوسف آیه ۱۱۰).
در روایتی از علی(ع)، مومنان در دوره غیبت زندگی سختی دارند تا اینکه با نصرت الهی (ظهور امام زمان)، در کارشان گشایش میافتد.
[طبری، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۴۷۱.]
۶۵ _يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا ا…َ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنكُمْ
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد (سوره نساء آیه۵۹ ).
در تفسیر آیه فایده امام غائب به خورشید پشت ابر تشبیه شده است که مردم از نور خورشید سود میبرند هر چند که ابری آن را بپوشاند.
[خزاز قمی، کفایه الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۵۴-۵۵.]
۶۶_ وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ
هر كه در آسمانها و زمين است خواه و ناخواه سر به فرمان او نهاده است و به سوى او بازگردانيده مىشويد.(سوره آل عمران ۸۳ ).
در روایتی از امام صادق (ع)، این آیه به ظهور امام زمان و بواسطه آن هدایت همگان به سوی کلمه توحید اشاره دارد.
[عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۱۳.]\
۶۷_ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًاۗ قُلِ انتَظِرُوا إِنَّا مُنتَظِرُونَ
روزى كه پارهاى از نشانههاى پروردگارت [پديد] آيد، كسى كه قبلاً ايمان نياورده يا خيرى در ايمان آوردن خود به دست نياورده، ايمان آوردنش سود نمىبخشد. بگو: «منتظر باشيد كه ما [هم] منتظريم.»(سوره انعام آیه ۱۵۸).
امام صادق(ع) منظور از یوم در «یوم یأتی بعض آیات ربک» را روز ظهور حضرت قائم دانسته است.
[صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۵۷.]
۶۸ _وَمِن قَوْمِ مُوسَىٰ أُمَّةٌ یهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ یعْدِلُونَ
و از میان قوم موسى جماعتى هستند كه به حق راهنمایى مىكنند و به حق داورى مىنمایند. (سوره اعراف آیه ۱۵۹ ).
در روایتی از امام صادق (ع)، برخی از مومنین قوم موسی (ع)، جزو یاران و یاوران حضرت مهدی (ع) خواهند بود.
[عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۳۲.]
۶۹_ قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَىٰ رُكْنٍ شَدِيدٍ
[لوط] گفت: «كاش براى مقابله با شما قدرتى داشتم يا به تكيهگاهى استوار پناه مىجستم.» (سوره هود آیه ۸۰) .
امام صادق(ع) قُوَّة را به نیروی قائم(ع) و رکن شدید را به یاران و اصحاب امام زمان تفسیر کرده است.
[عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۱۵۷.]
۷۰_ أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّـهَ عَلَىٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ
به كسانى كه جنگ بر آنان تحميل شده، رخصت [جهاد] داده شده است، چرا كه مورد ظلم قرار گرفتهاند و البته خدا بر پيروزى آنان سخت تواناست. (سوره حج آیه ۳۹ )
امام صادق (ع) این آیه را درباره حضرت قائم (ع) میداند چون که خروج کند، برای امام حسین(ع) خونخواهی نماید.
[حایری یزدی، الزام الناصب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۷۷.]
۷۱_ إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا وَأَكِيدُ كَيْدًا فَمَهِّلِ الْكَافِرِينَ أَمْهِلْهُمْ رُوَيْدًا
آنان دست به نيرنگ مىزنند و [من نيز] دست به نيرنگ مىزنم. پس كافران را مهلت ده و كمى آنان را به حال خود واگذار. (سوره طارق آیات ۱۵-۱۷)
از امام صادق(ع) نقل شده منظور از مهلت به کافران این است که تا زمان خروج و ظهور امام زمان، به آنان مهلت داده میشود.[قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۴۱۶.]
۷۲_ أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ ۗ أَإِلَـٰهٌ مَّعَ اللَّـهِ قَلِيلًا مَّا تَذَكَّرُونَ
[كيست] آن كس كه درمانده را -چون وى را بخواند- اجابت مىكند و گرفتارى را برطرف مىگرداند و شما را جانشينان اين زمين قرار مىدهد؟ آيا معبودى با خداست؟ چه كم پند مىپذيريد.(سوره نمل آیه ۶۲ )
در بعضی از روایات. آیه مورد بحث، به قیام حضرت مهدی (ع) تفسیر شدهاست و منظور از مضطر هم به امام زمان تفسیر شدهاست.[عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۹۴.]
محب امام زمان(عج) از قم
ادامه دارد….