بر اساس کتاب مفاتیح الحیات (اثر ارزشمند آیت‌ا… جوادی آملی حفظه ا…)
بخش سوم: تفکر و تدبیر حلقه مفقوده زندگی اجتماعی
زنی احمق در میان قبیله قریش وجود داشت که نصف روز را همراه با کنیزانش به رشته کردن نخ مشغول بود و بعد از پایان کار دوباره به کنیزان دستور می‌داد آن‌ها را پنبه کنند. (ترجمه تفسیر المیزان، ج ۱۲، ص ۴۸۳/ نقل به مضمون)
این ضرب‌المثل نمادی است برای کارهای بی‌فکر و برنامه‌ای که آدم‌ها انجام می‌دهند و جز تباه ساختن سرمایه عمر و پول نتیجه چندانی عایدشان نمی‌شود.
اسلام فراوان به تفکر و تدبیر و بکار گیری عقلانیت سفارش کرده است تا جایی که در روایت آمده اگر کسی دو رکعت نماز سریع بخواند ولی همراه با اندیشه باشد از نمازخواندن در طول شب تا صبح ارزش بیشتری دارد.
در پندهای اخلاقی دینی آمده است که انسان خردمند قبل از هر سخن گفتنی فکر می‌کند و اگر سودی در حرف زدن بود زبان می‌گشاید وگرنه سکوت می‌کند.
حضرت صادق علیه‌السلام فرموده است اگر می‌خواهید در زندگی به جایگاه بالادست پیدا کنید باید از سه چیز گریزان باشید:
اول این‌که باید همت کوتاه را کنار بگذارید. به قول صائب تبریزی:
همت بلند دار که آسیب کم رسد
آن را که چون عقاب بود آشیان بلند
دوم این‌که از کم یا بی‌تدبیری دوری‌کنید. پروین اعتصامی چه خوش گفته است که
بزرگان نلغزند در هیچ راه
کز آغاز تدبیر پایان کنند”
و سوم هم این است که باید اندیشه ضعیف را پس بزنید و درست اندیشیدن را در خود تقویت سازید.
حکیم فردوسی می‌گوید:
به کار اندر اندیشه باید نخست
بدان تا شود ایمن و تن درست.
در بخش بعدی درباره موضوع تفکر و تدبیر بیشتر خواهم نوشت.
محمدهادی سمتی|