به گزارش هفته نامه افق کویر؛ یکی از مسائل مهم در تعلیم و تربیت نوجوانان جامعه، به ویژه قشر دانشآموز، توجه لازم به اوقات فراغت آنان است؛ چراکه اگر فعالیت متناسب با هنجارهای اجتماعی برای آنها در نظر گرفته نشود، ناهنجاریهای اجتماعی بسیاری را سبب خواهد شد؛ بنابراین، پر نمودن اوقات فراغت موضوع مهمی می باشد که میتوان از آن در جهت کسب ارزشهای اجتماعی استفاده بهینه نمود و در غیر این صورت، میتواند ضایعات جبران ناپذیری را به قشر نوجوان جامعه وارد سازد. با توجه به اینکه این قشر بیشتر تحت تأثیر آسیبهای اجتماعی قرار میگیرد و در دوران بلوغ دچار هیجانات، احساسات و عواطف شدیدی هستند، بررسی این مسئله از اهمیت ویژه ای برخوردار است تا بتوان به نوعی از انحرافات در این دوره پیشگیری نمود و شکی نیست که نداشتن برنامه ای سودمند برای گذراندن بهینه اوقات فراغت قشر جوان زمینه را برای بروز بسیاری از مفاسد اجتماعی فراهم می آورد.
فواید اوقات فراغت کدام است؟
مهمترین سرمایه بشر عمر اوست. در این میان عالم جوانی آمیزه ای از شوق و اشتیاق، احساس و اندیشه در زندگی انسان است. جوانان شریان گرم و حیاتی جوامع، وجدان آگاه و بیدار ملتها و بازوان کارآمد و توانای دولتها به حساب می آیند. اوقات فراغت فرصت آزادی است که برای انجام کار خاصی مورد بهره برداری قرار نمی گیرد ولی درعین حال میتواند مورد استفاده طیف وسیعی از فعالیتهای مختلف باشد که به دلخواه شخص انتخاب میشود. جوانان زمانی که از کار و مشغله روزانه فارغ میشوند، دوست دارند زندگی را به اختیار و آزادی دنبال کرده و خود را در زمان اوقات فراغت بیابند. امروزه درنتیجه افزایش میزان اوقات فراغت در زندگی افراد به ویژه جوانان، بر شکل گیری هویت آنها تأثیر گذاشته است. لذا مسئولین و دستاندرکاران باید آگاه باشند که لازم است اوقات فراغت در جامعه هدفمند شود و به آن جهت داده شود. فراغت میتواند نقش نیرومند و درعین حال دوگانه در تحول سطح فرهنگی جامعه داشته باشد، به این معنا که میتواند در ارتباط با نیازهای فکری و عملی انسان سازگاری یا ناسازگاری اجتماعی و پیشرفت یا واپسماندگی فرهنگی باشد. فعالیتهای فراغتی میتواند با رفع خستگی، صدمات جسمی و روانی ناشی از هیجانات مداوم کار و انجام وظایف اجتماعی را جبران کند و با تفریح از کسالت ناشی از یکنواختی کار روزمره رهایی یابد و فرصتی برای پرورش استعدادهای ذهنی و روانی، جسمی و عاطفی خود فراهم سازد. لذا فعالیت فراغتی میتواند باعث ارتقاء فرهنگ جامعه یا سقوط آن شود. همانگونه که کار جوانان را از گناه و افسردگی میرهاند، فراغت نیز بر نشاط، شادی و طراوت آنان میافزاید و اراده آنان را برای تداوم زندگی تقویت میبخشد. پس به جای پر کردن اوقات فراغت باید به پربار کردن آن اندیشید.
نقش سواد رسانه ای بر اوقات فراغت چیست؟
جوانان و نوجوانان در اوقات فراغت خود زمانی زیادی را به استفاده از رسانههای شنیداری و دیداری خواهند داشت و رسانههای نقشی چشمگیر در افزایش دانش افراد دارند. اولین نکته در موضوع سواد رسانهای توجه داشتن به میزان و نسبت مصرف از هر رسانه در رنگین کمان رسانه هاست و سپس با توجه به این نکته، دیدن و خواندن و شنیدن عمدتاً باید از موضع انتقادی باشد و سومین نکته اینکه به نقش دستاندرکاران و مالکان رسانه ها هم باید توجه داشت. سواد رسانهای صرفاً به معنی خواندن و نوشتن نیست. سواد رسانهای قدرت درک نحوه کار رسانهها و معنی سازی در آنهاست. سواد رسانهای این امکان را فراهم میسازد که پیام دریافت شده با چالش روبهرو شود و مخاطب از حالت انفعالی به وضعیتی فعال، پرسشگر و خود بیانگر برسد؛ به اینترتیب سواد رسانهای توانمندی خاصی است که خواننده را در برابر هر متن( نوشتاری، دیداری یا شنیداری و در برابر انواع کتاب، مجله، بیلبورد، رادیو، تلویزیون و ..) از حالت شیئی مانند به موجودی فعال تبدیل میکند. درنتیجه برخورداری از سواد رسانهای (از انتخاب ساده رسانهای تا نقد متن) و رسیدن به سطح عمیق آن) فهم و تفسیر زمینههای متن این امکان برای مخاطب فراهم میشود که در برابر هجوم سرسامآور القای پیامهای رسانهای مخاطب هویت خود را حفظ کند. ازاینرو این دسته از مخاطبان که دارای سواد رسانهای هستند اجازه نمیدهند نظام سلطهجویانه پیامهای رسانهای آنان را کنترل کند. آنان همچنین جهان واقعی را همسان با تفسیرهای رسانهای در نظر نمیگیرند.
بی تردید در عصر سلطه رسانهای نمیتوان از تأثیرگذاری رسانهها در تحکیم و تقویت ثبات و توسعه فرهنگی ، اجتماعی در جامعه ایرانی غافل شد. رسانهها با توجه به کارکردهای متنوعی چون آگاهی بخشی و اطلاع رسانی، ایجاد انسجام و تعلق اجتماعی، نظارت بر عملکرد ساختار قدرت و فراهم آوردن زمینههای مشارکت عمومی و نظارت همگانی در نظام اجتماعی، میتوانند جایگاه درخور اعتنایی در تکوین، تکامل و نهادینه سازی شاخصها و عناصر بنیادین ساختار فرهنگی ، اجتماعی جامعه داشته باشند. رسانههای خبری نظیر روزنامه، مجله، کتاب، رادیو، تلویزیون، اینترنت و مانند آن نیز به عنوان نهادهای مهم جامعه، با تأثیری که بر عقاید، آراء و دیگر ابعاد زندگی بشر دارند. واقعیتهای فرهنگی و اجتماعی خاصی را برای مردم خلق میکنند و تعیینکننده چشمانداز ما از جهان هستند.
لذا از اوقات فراغت می توان جهت افزایش سواد رسانه ای استفاده کرد. متاسفانه نوجوانان در حال حاضر از اوقات فراغت خود به نحو احسن استفاده نمی کنند. و بیشتر در این اوقات صرف استفاده از شبکه های اجتماعی به نحو غیر مفید می گذرد. متولیان آموزشی می توانند با آموزش های صحیح بر گذراندن مفید اوقات فراغت در بین نوجوانان تاثیر گذاشته و متولیان رسانه ای نیز می توانند از طریق رسانه ها بر مدیریت اوقات فراغت در جهت افزایش سواد رسانه ای در بین نوجوان تاثیر بگذارند.
