گذری بر گزیده های اشعار وحشی بافقی

دکتر حسین مسرّت| همواره به دلیل فراوانی اشعار سخنوران نام آشنای زبان پارسی که همگان دوستدار خوانش چکامه های آنان هستند ، به گزینش اهل ذوق و نظر ، گزیده های خواندنی از دیوان آن ها انجام شده و می شود که پیوسته خواندنی تر و ماندنی تر از اصل دیوان می شدند زیرا که سخته ترین و ناب ترین شعرها که در بردارندۀ شیرین ترین عبارت ها ، ترکیب ها و موضوع ها بود ، چشمگیر برگزیدگان می شد و از اینرو خوانندگان می توانستند در زمان اندکی با آثار و افکار و زیبایی های سخن پارسی هر سخنور دست یابند و چه بسا که اگر این گزیده ها فراهم نمی گشت ، اصل دیوان به کناری نهاده شده و از نظرها دور می شد و آن شاعر راهی به گسترۀ شکوهمند زبان و ادب پارسی نمی یافت؛ امّا به یاری این گزینه ها چه بسا که خوانندگان با شاهکارهایی از ادبیّات پارسی آشنا می شدند که پیش از آن برای شان ممکن نبود .
*****
تاکنون گزیده های فراوانی از اشعار سخنور نامی عصر صفوی، کمال الدّین وحشی بافقی انجام شده که چند تایی از آن بواسطۀ زحمتی که برای گردآوری و ساماندهی آن کشیده شده در خور توجّه است . گزیده های وحشی در دوگونۀ خطّی و چاپی فراروی دوستداران شعر و ادب پارسی است . امّا گزیده های خطّی به رغم فراوانی ، به دلیل دشواری دسترسی بدان کمتر در دست خوانندگان جای می گیرد . در لابه لای کتاب های خطّی کتابخانه های ایران و جهان ، نام صدها جنگ ، کشکول ، منتخب ، سفینه ، دفتر، تذکره و بیاض دیده می شود که در میان آنان نمونه های دلنوازی از اشعار این شاعر دلسوختۀ کویری دیده می شود که خوانندگان می توانند برای پی جویی نام و مکان دسترسی آن به کتاب « کتابشناسی وحشی بافقی» پژوهش نگارنده که در سلسله انتشارات همایش بزرگداشت وحشی بافقی چاپ شده، بنگرند .
امّا در بخش کتب چاپی ، تاکنون کتاب هایی چند گردآوری و سامان یافته است که نام تمامی آن ها در کتابشناسی وحشی بافقی آمده است . امّا در اینجا تنها به شناسایی گزیده های مهم و در خور توجّه پرداخته می شود .
۱) برگزیدۀ اشعار وحشی بافقی ، به کوشش : احمد رنجبر ، تهران : امیر کبیر، چاپ سوم، ۱۳۶۴، رقعی، ۴۳ ص .
کوشنده در این گزیده، شماری از مثنوی ها، ترکیب بندها، غزل ها و رباعی های وحشی بافقی را همراه با توضیح واژه ها و ترکیبات آورده است . این کتاب در سلسله « شاهکارهای ادبیات فارسی» (ش ۳۱) چاپ شده و دیباچه ای کوتاه دربارۀ زندگی وحشی بافقی دارد .
۲) آتش جانسوز ، فراهم کرده :حسین مسرّت ، یزد : طلوع فردا ، ۱۳۹۲ ، وزیری ، ۲۳۶ ص، مصور .
این گزیده در بردارندۀ دیباچه ای در زندگی و آثار وحشی بافقی، همراه با گزیده دیدگاه های کارشناسان و صاحب نظران ادب پارسی دربارۀ وحشی است . گردآورنده در این گزیده ۱۰۰ غزل ، ۲۸ رباعی ، ۱۳ مثنوی و تعدادی از قصیده ها ، قطعه ها ، ترکیب بندها و ترجیع بندهای وحشی را آورده است . این کتاب که با حمایت همایش بزرگداشت وحشی بافقی چاپ شده، همزمان با همایش در دسترس اهل ادب قرار گرفت . اشعار کتاب بر پایۀ دیوان کامل وحشی بافقی ، ویراستۀ دکتر حسین آذران (نخعی) فراهم گشته ، و با خطوط خوش و زیبای استاد محمود رهبران همراه شده است .
۳) برگزیدۀ اشعار وحشی بافقی، انتخاب و شرح : حسین مسرّت، تهران : قطره، ۱۳۷۸، وزیری، ۱۹۰ ص .
گردآورنده پس از دیباچه ای جامع در زندگی و اشعار وحشی بافقی، برگزیده ای از غزل ها، قطعه ها، ترکیب بندها و ترجیع بندها و رباعی های وحشی را همراه با شرح ابیات برای دانشجویان و علاقه مندان زبان و ادب فارسی آورده است . این گزیده ها زیر نظر دکتر حسن انوری در « مجموعۀ ادب فارسی» ( ش ۲۵) چاپ شده، امّا چند سالی است که ادامۀ آن متوقف شده است . این کتاب نیز بر پایۀ دیوان وحشی بافقی ، ویراستۀ دکتر حسین آذران فراهم گشته است .
۴) سیری در تاریخ زندگی و برگزیدۀ اشعار وحشی بافقی ، به کوشش : محمّد علی مجاهدی ( پروانه) ، قم : حضور، ۱۳۸۶، پالتویی، ۱۳۲ ص .
کوشنده پس از درج زندگی نامۀ کامل وحشی که تا ص ۵۲ ادامه دارد، برگزیده ای از اشعار گوناگون او را همراه با توضیح برخی واژه های دشوار آورده است . در دیباچۀ زندگی وحشی بافقی به گونه ای تحلیلی آمده است و در پایان کتاب نمایه ها دیده می شود که سودمند افتاده است .
۵) گزیدۀ اشعار وحشی بافقی، انتخاب : بابک نیک طلب، تهران : قدیانی، چاپ پنجم ، ۱۳۸۸، پالتویی، ۲۲۵ص .
گردآورنده پس از دیباچه ای در شرح احوال و آثار وحشی بافقی، گزیده ای از اشعار گوناگون وحشی ، شامل ۱۳۰ غزل، ۲۰ رباعی و چند قطعه و مثنوی همراه با تعدادی واژۀ دشوار متن آورده است .
۶) منتخب اشعار وحشی بافقی ، مرتبان : ظاهر احراری و مهین ممدوا، دوشنبۀ تاجیکستان : دانش، ۱۹۷۹ م ، جیبی ، ۲۰۲ ص.
برگزیده ای از زیباترین اشعار اجتماعی و ادبی وحشی بافقی به خط سیرلیک و به زبان فارسی برای خوانندگان و ادب دوستان در کشور تاجیکستان . کوشندگان در آغاز، مقدمه ای در شرح احوال وحشی بافقی نهاده و سپس به درج اشعار مبادرت کرده اند.