بدون شک تضییع حق دیگران و یا ارتکاب جرم به‌عنوان یک پدیده نامطلوب اجتماعی مسئله مهمی است که باید هر جامعه‌ای با آن مقابله کند.
اگرچه عوامل اقتصادی و نابسامانی‌هایی نظیر فقر و تورم یا نابرابری درآمد و بیکاری و رانت‌خواری و غیره بر روح و روان افراد جامعه تأثیرگذار بوده و باعث بروز آشفتگی‌های روانی میشود ولی با وجود تمامی این معضلات و نابسامانی‌ها درصورتی‌که اخلاقیات وجود داشته باشد این عوامل به‌تنهایی نمی‌تواند فرد را وادار به ارتکاب جرایم یا تضییع حق دیگری نماید.
اینجانب در پرونده‌های زیادی که با آن مواجه بوده به این باور رسیده ام که روی‌گردانی و پشت کردن به اخلاقیات باعث تشکیل بسیاری از پرونده‌ها اعم از کیفری یا حقوقی شده‌است به عبارتی زمانی‌که انسان نسبت‌به اخلاقیات بی‌توجهی می‌نماید و از آن روی‌گردان میشود کافی است که قدمی به نادرستی بردارد تا در ورطه تضییع حق و یا ارتکاب جرم فروافتد و هزینه‌های زیادی را برای جامعه و خود و دیگران به‌همراه آورد.
بنابراین ترویج اخلاقیات در جامعه از قبیل خداشناسی ، شرم و حیا ، راست‌گویی ، عزت‌نفس ، خودشناسی، نزاکت، ادب، جوانمردی و… می‌تواند یکی از قوی‌ترین بازدارنده های در کاهش جرم یا جلوگیری از تضییع حق دیگران باشد.
روی آوردن به اخلاقیات باعث میشود که افراد به جرم و قانون شکنی روی نیاورند و البته کسانی که به اخلاقیات اهمیت نمی‌دهند پروایی از ارتکاب جرم یا تضییع حق دیگران ندارند. اگرچه جوامع بشری در مقابله با جرم در صدد برآمد که با شیوه‌های مختلف از جمله واکنش‌هایی شدید مجازات‌های سنگین برای مجرمان ، نظم و امنیت را در جامعه و محیطی که در آن زندگی می‌کردند برقرار نماید اما علیرغم اعمال انواع مجازات‌ها هرچند سنگین و خشن هرگز از میزان جرایم کاسته نشد. بنابراین گسترش اخلاق و رعایت موازین اخلاقی و توجه به خالق هستی یکی از بهترین راهکارهایی است که میتوان از جرایم و تضییع حقوق دیگران پیشگیری کرد .
لذا با لحاظ کردن تدابیر اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی باید سعی کرد که برای پیشگیری و کاهش جرائم و اینکه افراد حق یکدیگر را به ناحق تضییع نکنند بهره برد
یکی از بهترین راههایی که میتوان از جرایم پیشگیری کرد، آگاه کردن افراد به آیات الهی است و اینکه خداوند جهت اصلاح امور زندگانی انسانها ، بشر را به چه مواردی رهنمود کرده است.
درنتیجه اگر هر فردی از افراد جامعه قرآن را ملاک زندگی خود قرار دهد به طور قطع بسیاری از جرائم در جامعه اتفاق نخواهد افتاد و فردی به ناحق در صدد تضییع حق دیگری بر نخواهد آمد و انسانها در صلح و امنیت زندگی خواهند کرد.
انواع ناظر از منظر قرآن
از منظر قرآن کریم گروه های متعددی ناظر بر اعمال و رفتار انسان هستند. این گروه ها عبارت اند از:
-۱ ناظر انسانی:
ناظر انسانی، نخستین گروه ناظر بر اعمال و رفتار است. این گروه، مورد تأیید همگان است و دلیلش ملموس و مشهود بودنشان است، هر چند پنهان شدن از دیده این گروه برای هر کس امکان دارد و انسان می تواند خلوت گزیند و از دیدگان هم نوع خویش مخفی شود. به هر تقدیر، هر انسانی اگر به زشتی رفتاری معتقد و حفظ آبرو برایش مهم باشد هرگز آن عمل زشت را در حضور هم نوع خویش مرتکب نمی شود.
-۲ ناظر از جنس ملائکه:
ملائکه الهی، دومین گروه از انواع ناظران اند. در آموزه های اسلامی، برخی از ملائکه همواره کنار انسان حاضر هستند و تمام اعمال و رفتار او را ثبت و ضبط می کنند. این گروه، هیچ گاه از انسان غافل نیستند اما به دلیل ملموس نبودنشان، از سوی غیر مؤمنان یا مؤمنان غافل، نادیده گرفته می شوند. خدای متعال در قرآن کریم در باره کفار و مشرکان می فرماید: «آیا گمان کرده اند ما اسرار دل و سخنان در گوشی آنان را نمی شنویم؟ بلی می شنویم و فرشتگان ما نزد آنان حاضرند و می نویسند».
-۳ خداوند:
ناظر سوم، خداوند است. بر اساس تعالیم آسمانی اسلام، خداوند متعال بر تمام اعمال و رفتار و افکار آدمی آگاه است و هیچ یک از شئون آدمی از او پنهان نیست. آیات متعددی در قرآن کریم این معنا را تصریح و بارها آن را خاطرنشان کرده است. برای مثال در سوره نساء می فرماید: «از مردم شرم می کنند اما از خدا شرم نمی کنند با آن که خدا هنگامی که سخنی در شب به خلاف رضای او می سازند، با آنهاست و به آنچه می کنند احاطه دارد [و می داند]» و در آیه دیگری می فرماید: أَلَمْ یعْلَمُوا أَنَّ ا… یعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ ا… عَلَّامُ الْغُیوبِ.
آیا نمی دانند که خداوند از اسرار و سخنان درگوشی آنها آگاه است و او دانای غیب هاست؟
همچنین آیات متعدد دیگری که حتی خدا را بر افکار و خطورات ذهنی و نیات درونیشان آگاه می داند.
-۴ حضور خود فرد:
به جز سه ناظر پیشین، ناظر دیگری هم می توان تصور نمود و آن حضور خودِ فرد است؛ یعنی انسان خودش هنگام انجام عمل خویش، حاضر است. پس اگر رفتار او زشت و ناپسند باشد سزاوار است که از خود نیز شرم کند.