تعریف بیش فعالی
نوعی اختلال شایع است که حدود ۸ تا ۱۰درصد کودکان را مبتلا میکند. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.
علائم بيش فعالی
•كودك غالباً با دست هايش بازی می كند و در جايش می لولد.
•كودك معمولاً كلاس را ترك می كند.
•غالباً می دود يا می پرد.
•اغلب بازی يا فعاليت هايش پر سر و صداست.
•به نظر می رسد كودك هميشه در حال حركت است.
•زياد صحبت می كند.
•از توجه به جزئيات ناتوان است.
•اغلب قادر به پيگيری دستورات يا اتمام كارها نيست.
•قطع پی‌درپی گفت‌وگو و مکالمه بزرگ‌ترها
•پاسخ دادن به سؤال، پیش از آنکه جمله‌ی سؤال‌کننده به پایان برسد.
•بی‌صبری و بی‌تحملی شدید طوری که هر آنچه طلب کرد، باید در همان لحظه آن را دریافت کند.
•مدام در حال حرکت و جنب‌و‌جوش بودن
•بی‌صبری و نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت
•عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن
•هل دادن بقیه‌ی کودکان
•برهم زدن بازی بقیه
•انجام تکلیف‌های مدرسه بدون توجه و دقت
•«قاپیدن» وسایل و اسباب‌بازیهای کودکان دیگر
•نداشتن مهارتهای لازم در برقراری ارتباط‌های اجتماعی با دیگران
•گم‌کردن وسایل شخصی
•از این شاخه به آن شاخه پریدن
•گرایش به دروغ گویی در آنها بسیار بالاست
چه چیزهایی بیش فعالی نیست
توجه داشته باشید که تمام علایمی که در بالا ذکر شد اگر در دوره های کوتاه و یا غیر پی در پی رخ دهد طبیعی بوده و علامت بیش فعالی نمی باشند. همچنین کودکان در بعضی از موقعیت ها و بیماری های زیر علایمی همچون بیش فعالی از خود نشان می دهند
•تغییرات ناگهانی زندگی مانند طلاق، مرگ اعضای خانواده و یا تغییر منزل
•تشنج های کشف نشده
•اضطراب
•افسردگی
•بیماریهایی که بر روی مغز تاثیر می گذارند
تفاوت دختران بیش فعال با
پسران بیش فعال
پسران سه برابر دختران در معرض اين اختلال هستند و به طور معمول دختران ۵ سال بعد از پسران تشخيص داده می شوند
دلایل بیش فعالی
علت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر است. حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد
مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد بیش فعالی سهیم هستند.
در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوند و یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است.
تشخیص بیش فعالی در کودکان
زیر یک سال
تشخیص بیش فعالی بعد از حدود ۶ سال به طور قطعی داده می شود که کودک وارد محیط رسمی آموزش می شود. چون باید علائم رفتاری در دو محیط مجزا مثلا خانه و مدرسه دیده شود تا تشخیص درستی باشد ولی علائمی که احتمالا در نوزادی این کودکان وجود دارد می تواند این ها باشد:
•نسبت به محرک های بیرونی بسیار حساسند و واکنش بیشتر نشان می دهند و تحت تاثیر صدا، نور، حرارت و سایر تغییرات محیطی خیلی زود ناراحت می شوند.
•غان و غون ها و صداهایی که تولید می کنند ممکن است خیلی بیشتر باشد.
•بی خوابی بیشتری دارند.
•بی قراری در دست و پاهایش مشهود است.
•مدت زمانی که به یک تصویر خیره می شوند خیلی کوتاه است.
این علائم باید توسط روانشناس روی رفتارهای نوزاد بررسی شود و اگر لازم بود تکنیک هایی به والدین برای برخورد صحیح با چنین کودکانی داده می شود تا از لطمه های آینده تا حد زیادی جلوگیری شود.
درمان تا کی باید ادامه پیدا کند؟
درمان دارویی این کودکان بهتر است در سنین کودکی و حدود پیش‌دبستانی آغاز شود و در صورت درمان مداوم حدود نیمی از این کودکان در نوجوانی قادرند بدون درمان دارویی عملکرد طبیعی و مطلوبی داشته باشند، اما نیم دیگر نیازمند درمان ادامه دار با دارو هستند.
مشکلات خوابیدن کودکان بیش‌فعال
این مشکلات شامل موارد زیر می باشد:
خرخر کردن و آپنه خواب
آپنه خواب مشکلی است که در آن، تنفس شخص در خواب، قطع و وصل می شود. آپنه خواب مانع از خواب راحت می شود و معمولا خود فرد متوجه آن نمی گردد..
سندرم پای بی قرار
کودک پاهای خود را به سرعت در خواب تکان می دهد. تلویزیون و بازی های ویدیویی یا کامپیوتری، انرژی کودکان را بالا می برند. پس قبل از رفتن به رختخواب، تلویزیون و کامپیوتر را خاموش کنید
سندرم حرکت دوره ای عضو بدن
این سندرم همانند سندرم پای بی قرار است، اما در این سندرم دست ها نیز همراه با پاها تکان می خورند
سخت به خواب رفتن
به سختی می خوابند. یک بررسی نشان داد که ۷۱ تا ۸۴ درصد بچه های مبتلا به سختی می خوابند.
سخت خواب ماندن
همان بررسی نشان داد ۲۷ تا ۴۹ درصد بچه های مبتلا مکرر از خواب بیدار می شوند در خواب میچرخند و جابه جا می شوند
راهکارهایی جهت درمان کودک
بیش فعال توسط والدین
* به کودکتان محبت و مهربانی کنید، این ابراز محبت می تواند هم به شکل بیان زبانی و هم به شکل لبخند، بغل کردن و نوازش محبت آمیز باشد
* در روز وقتی را برای آشنایی و صحبت با کودکتان بگذارید. سعی کنید این مدت فقط شما پیش او باشید و کودکان دیگر یا افراد دیگر مزاحم شما نشوند. در این مدت سعی به درک و تمرکز بر روی نقاط مثبت کودکتان کنید
راههایی برای افزایش عزت نفس کودکتان بیابید
* برای وی محیطی مربوط و مختص خودش بسازید و آنجا را به شکلی خاص و قابل تشخیص برای کودک سازماندهی کنید
* موقع حرف زدن با فرزندتان آرام و شمرده صحبت کنید و هنگام صحبت با وی ارتباط چشمی برقرار نمایید
* برنامه منظمی برای خواب، استراحت و غذا خوردن کودکان تنظیم کنید
* از استراحت کافی کودکانتان مطمئن شوید، خستگی علائم بیش فعالی را بدتر می کند
از موقعیت های ناراحت کننده برای کودکتان تا آنجا که می توانید دوری کنید*
* از تنبیه ها و دعواهای آرام، کوتاه و تاثیر گذار استفاده کنید. مانند قهری کوتاه مدت (البته اینقدر که کودک متوجه کارش بشود)
* انرژی اضافه این كودكان باید از طریق فعالیت‌های مثبت، از جمله ورزش كردن، مصرف شودیا این كه روزانه برای پیاده روی آنها را از خانه خارج كرد. در منزل نیز بایستی مسئولیت‌هایی كه از لحاظ جسمی قدری بچه‌ها را خسته می كند به آنها بسپاریم
*كودكان را به هیچ وجه كتك نزنیم؛ زیرا رفتارهای انتقام جویانه از آنها سر خواهد زد
* صبور باشید. زمانیکه با کودکتان برخورد می کنید، حتی زمانیکه وی خارج از کنترل است، صبور باشید. صبر و آرامش شما می تواند به کودکتان هم در آرام شدن کمک کند
* گروهی از موادغذایی – از جمله كاكائو، شكلات، قهوه، نسكافه، نوشابه‌های رنگی و تنقلات – باعث تحریك پذیری می‌شوند و لازم است تا حد امكان از دادن آنها به بچه ها خودداری شود
* كودك از وسایلی چون كامپیوتر و تلویزیون به صورت افراطی استفاده نكند
* چنانچه كودك بیش فعال از لحاظ توجه و تمركز بسیار مشكل داشته باشد و رفتارهای او موجب اذیت و آزار فراوان شود، بهتر است با روان پزشك كودك و نوجوان مشورت شود تا به صلاحدید او كودك مقداری داروی اختصاصی این اختلال را مصرف كند
*به خودتان استراحت بدهید، اگر شما خسته و تحت فشار باشید، تاثیر کمتری در درمان کودک دارید
گردآوری کننده : آتناالسادات میراللهی
