به گزارش هفته نامه افق کویر، در قرآن بیش از بیست مورد از درخت خرما به عنوان میوه بهشتی با عناوینی همچون نخل، نخیل، لینه و رطب، اشاره شده و از نوشیدنی فراهم شده از آن نیز به عنوان رزق نیکو یاد شده است.
شهرستان بافق باتوجه به شرایط آب و هوایی خاصی که دارد نخلستانهای وسیعی از گذشته تاکنون این خطه کویری را در بر گرفته است.
در گذشته زنان پرتلاش و هنرمند بافقی با استفاده از برگ و شاخه های این درخت پرثمر صنایع دستی چون بادبزن، جارو، سبد و …می بافتند تا در آن شرایط سخت اقتصادی که هیچ کارخانه و معدنی در بافق نبود و مردان آنها نیز برای تأمین مایحتاج زندگی و کسب درآمد ناچار بودند به شهرهای دیگر مراجعه کنند،کمک خرج خانواده باشند.
حال با گذشت نیم قرن از آن دوران دشوار اقتصادی هنوز زنان و دخترانی هستند که به این حرفه علاقه داشته و در آن زمینه فعالیت می کنند.
در ادامه گفتگوی خبرنگار هفته نامه افق کویر با تعدادی از هنرمندان این حرفه را می خوانید:
بادبزنها را به شهرستان دزفول
و اندیمشک صادر می کنم
دهستانی زن ۶۵ ساله بافقی گفت: ۸ ساله بودم که بادبزن و جارو بافی را از مادرم یادگرفتم، در کنار آموزش بادبزن فراگیری قرآن را نیز از مرحومه مادربزرگم” صغری بیگم میرعلمی” آموختم.
وی افزود: در ابتدا که این هنر را یاد گرفتم انواع صنایع دستی نظیر جارو، بادبزن و کلاه را می بافتم؛ اما در حال حاضر نزدیک به ۴۰ سال است که بادبزن های بافته شده را خریداری کرده، آن را دسته کرده و به شهرستان دزفول و اندیمشک برای فروش صادر می کنم.
فاطمه دهستانی در مورد نحوه بافت محصولات گفت: در ابتدا باید به تعداد مورد نیاز، شاخه‌های درخت خرما را تهیه نموده، تعدادی از آنها را رنگ آمیزی کرده؛ سپس تمامی برگ ها را در آب می گذاریم تا انعطاف لازم را به دست آورد.
وی ادامه داد: سپس هر برگ شاخه درخت خرما را دو نیمه کرده، بعد از جدا کردن دو نیمه، هر نصف برگ را به چهار قسمت مساوری تقسیم کرده، برگ ها را با هم می بافند.
فاطمه دهستانی تصریح کرد: در فرهنگ عامیانه بافقی برای بافتن کلاه و بادبزن مراحلی چون: دوکل کردن، ریش کردن، خونه، تختوئو، نگینو، جفتینو، گل هم زدن، رس، کناره کردن، پیچوندن و پُت کردن را طی می کنند.
وی افزود: هنگامی که بادبزن بافته می شود؛ بعد از گذشت چند روز و خشک شدن بادبزن بافته شده، بادبزن ها را بسته به سلیقه افراد و سفارشی که داده شده به وسیله نوار پلاستیکی، پیس رنگی و ساده(شاخه نازک در وسط درخت خرما) دسته می کنند.
دهستانی اظهار کرد: در حال حاضر با توجه به اینکه بادبزن های دسته کرده را برای فروش به شهرستان اندیشمک یا دزفول ارسال می کنیم، آنها متقاضی بادبزنهای دسته کرده به روش “پیس” هستند.
تقاضا برای خرید محصول
کم شده است
وی ادامه داد: متأسفانه نسبت به سال های قبل تقاضا برای خرید محصولات کم شده است، با این حال از آنجایی که به این کار علاقمند هستیم پیوسته و هرزمان که وقت آزادی داشته باشیم مشغول این کار هستیم؛ هرچند اتاق های منزل ما مملو از محصولاتی هست که خریداری ندارد و برخی از افراد نیز قصد خرید محصولات با قیمت پایین را دارند.
وی ادامه داد: در حال حاضر دلالان، بادبزن بدون دسته را ۱۲۰۰تومان ، با دسته ۲۰۰۰ الی ۳۰۰۰ تومان خریداری می کنند که قیمت آن بسیاراندک و ارزان می باشد.
وی افزود: شخصاً بادبزنها را در گونی های بزرگ بارنامه قطار کرده، در دزفول و اندیمشک، دانه ای ۲۵۰۰ تومان به فروش می رسانم.
وی تصریح کرد: با توجه به این که دزفول نیز صنایع دستی دارد، بادبزن هایی که از ما خریداری می کند را با استفاده از پارچه و منجوق تزیین کرده و به قیمت ۱۵ هزارتومان به فروش می رسانند.
فاطمه دهستانی در پایان افزود: با توجه به اینکه در بافق محصولات ما را خریداری نمی کنند یا اگر خریداری کنند به قیمت ارزان و پایین بوده، مجبور هستیم برای فروش به دزفول ارسال کنیم.
مادرم با بافت کلاه و بادبزن
برایمان جهیزیه می خرید
در ادامه “بی بی صدیقه میرحسینی” زن ۵۰ ساله بافقی گفت: بادبزن بافی را از مادرم یاد گرفتم و حدود ۲۵ سال است که به این حرفه مشغول هستم. به خاطر دارم مادرم با درآمدی که از بافت کلاه و بادبزن به دست می آورد، برایمان جهیزیه می خرید.
میرحسینی تصریح کرد: نزدیک به ۴۰ نفر از زنان این منطقه صنایع دستی می بافند؛ اما این حرفه با توجه به اینکه شاخه درخت خرما را نیز باید۱۵۰۰ تومان خریداری کنیم و باتوجه به وقت و زمانی که برای بافت آن می گذاریم، صرفه اقتصادی ندارد.
وی قیمت کلاهی که با بافته های ۶ متری به دست می آید را ۱۲هزارتومان و کلاه معمولی را ۸ هزارتومان عنوان کرد و تأکید کرد: وقت و زمانی که برای بافت کلاه و صنایع دستی می گذاریم، زیاد و درآمد آن ناچیز و کم می باشد.
بازار صنایع دستی بافق در دست دلالان
وی افزود: در حال حاضر نسبت به سال گذشته کلاه و جارو خریداری ندارد،فقط دلالان بادبزن را با قیمت پایین و ناچیز خریداری می کنند.
میرحسینی تصریح کرد: ما از مسئولین صنایع دستی توقع داریم با توجه به زحمتی که برای بافت صنایع دستی متحمل می شویم؛ حداقل با قیمت مناسب و خوب از ما خریداری کنند.
صنایع دستی بافق در ورطه فراموشی
در ادامه سکینه حفیظ زاده گفت: از کودکی این حرفه را آموخته و حتی به دخترانم نیز آموزش دادم.
وی تصریح کرد: از آنجایی که این حرفه درآمد بالایی ندارد امروزه طرفدار زیادی ندارد؛ در حالی که از بیکاری بهتر است.
حفیظ زاده گفت: تا قبل از بیماری کرونا صنایع دستی مانند کلاه، جارو و.. خریدار داشت؛ اما درحال حاضرخریداری ندارد و افرادزیادی هستند که کلاه و بادبزن در خانه بافته و چشم انتظار هستند تا محصولات آنها با قیمت خوب به فروش برسد.
خبرنگار هفته نامه افق کویر پس از اتمام گزارش به همراه بانوان حصیر بافت از اتاق هایی که مملو از بادبزن های بافته شده ای بود که به دلیل عدم ساماندهی توسط مسئولین مربوطه در انتظار تغییر و تحول اساسی بازار بود بازدید کرد.
مسئولین علاوه بر تأمین بازار این میراث گرانبها باید به فکر انتقال این هنر به نسل های آینده نیز باشند؛ چراکه بیشتر افراد فعال این حرفه زنان شصت سال به بالا بوده و عدم توجه به این موضوع در آینده صنایع دستی شهرستان را به فراموشی مطلق خواهد برد.
معصومه غلامرضاپور- اکرم عباسی|
