طی سال گذشته بازار فولاد جهانی دستخوش تغییرات شگرفی بود بطوری‌که قیمت سنگ آهن از ۱۶۰ دلار به ۸۰ دلار کاهش یافت. کارشناسان این حوزه، علت و ریشه های این افت را اینگونه توضیح می دهند.
۱- کاهش رشد در بخش حقیقی اقتصاد چین
کاهش رشد در بخش حقیقی اقتصاد چین ناشی از دو علت مهم بود:
• ورشکستگی بزرگترین شرکت ساخت و ساز چینی اورگرند (Evergrande Group) که با توجه به نقش ۳۰ درصدی مسکن در تولید ناخالص داخلی چین بزرگترین ضربه به تقاضای موثر بر سنگ آهن را داشت.
• سیاست ضد کربن و کرونا که باعث کاهش تقاضا شد. به طوری که میزان سرمایه گذاری بخش حقیقی چین از ۱.۱۳ تریلیون دلار به ۸۵۵ میلیارد دلار کاهش یافت.
۲- جنگ روسیه و اوکراین
جنگ روسیه و اوکراین نیز بر بازار فولاد تاثیر گذاشت به طوریکه سیاست روسیه در جهت کاهش عرضه در اروپا و افزایش عرضه در چین قرار گرفت. برای مثال در موضوع صادرات فولاد، برای جلوگیری از دست رفتن بازار روسیه فروش شمش های فولادی با قیمتی پایین تر از قیمت جهانی را در دستور کار قرار داد به طوریکه قیمت شمش تولیدی روس و ارسالی به صورت CIF آسیای جنوب شرقی نیز شروع به تنزل کرد و بازار صادرات فولاد ایران دچار آسیب شد.
۳- سیاست تعرفه در هند
سیاست هند در افزایش تعرفه بر صادرات برای مقابله با افزایش تورم نیز باعث اختلال در عرضه و تقاضای جهانی فولاد گردید.کارشناسان بر این نکته اذعان دارند اختلالات پیش آمده در دو کشور هند و اوکراین یکی از علتهای مهم بر کاهش قیمت فولاد جهانی بوده است.
۴- مشکلات استرالیا
با توجه به اینکه استرالیا یکی از بزرگترین تامین کنندگان سنگ آهن دنیا می باشد این کشور نیز با مشکلاتی ناشی از کووید و نیروی کار در استرالیا مواجه گردید.به طوریکه سیاستهای محدودیت کرونا به خصوص در تامین نیروی کار باعث کمبود نیروی کار در این بخش گردید و باعث افت تولید در این کشور شد.
تمامی این موارد باعث اختلالات جدی در بازار فولاد جهانی گردید و بالتبع این اختلالات به بازار فولاد صادراتی ایران و در ادامه زنجیره فولاد اثری جدی گذارد. به طوریکه بازار فولاد در ایران زیان‌ده شده است.
لازم به ذکر است کشور چین به عنوان کشوری اثرگذار بر این صنعت حمایت خود را در قالب کاهش محدودیتهای کرونایی، حمایت از بخش ساخت و ساز اعلام نموده است اما این بازار هنوز بر لبه تیغ در حال حرکت است و امید است با سیاستهای حمایتی رونق را به این بازار بازگردد.
وضعیت فولاد ایران در سال ۱۴۰۱
بازار داخلی فولاد کشور نیز در سال ۱۴۰۱ با رکود بی سابقه ای روبرو شده است که این رکود از دو عامل منشا می گیرد. عامل اول ناترازی موجود در زمینه انرژی در کشور است که باعث شده در تابستان برق کارخانه ها و در زمستان گاز مصرفی کارخانه ها قطع شود. این قطعی برق و گاز باعث کاهش تولید آهن اسفنجی و مقاطع فولادی در کشور شده که بالتبع باعث کاهش تقاضای گندله در بازار داخلی کشور گردیده است. این خاموشی ها به حدی زیاده بوده است که سال گذشته در مقاطعی از فصل زمستان حدود ۱۵ میلیون تن گندله مازاد در کشور وجود داشت. عامل دومی که باعث رکود بی سابقه صنعت فولاد کشور شده رکودی هست که علی رغم وعده های دولت در زمینه ساخت مسکن در کشور وجود دارد. این رکود اخیرا تا جایی رسید که باعث تغییر وزیر مسکن در کشور شد.
قطعی برق صنایع در تابستان گذشته به حدی بوده است که میزان تولید کنسانتره در ۳ ماهه دوم سال ۱۴۰۱ نسبت به سه ماهه اول همین سال در شرکت های گلگهر و چادرملو به ترتیب ۳۵ و ۱۷ درصد کاهش یافته است.
در کل به نظر می رسد این ناترازی انرژی که حاصل عدم سرمایه گذاری سال های اخیر در صنعت برق و گاز کشور هست تا سال های آینده نیز وجود داشته باشد و هر سال این ناترازی صدمه بیشتری به صنایع کشور از جمله فولاد وارد کند. لازم به ذکر است که بین شرکت های فولادی کشور، شرکت هایی که زنجیره تولیدشان را تکمیل کرده اند صدمه کمتری از این رکود دیده اند چرا که با مشکلی در فروش روبرو نشده اند و یا با صادرات محصول خود توانسته اند رکود داخلی تقاضا را تا حدی جبران کنند.
بررسی وضعیت شرکت های فولادی مشابه
با توجه به شرایطی که توضیح داده شد همه شرکت های فولادی کشور با معضل کاهش تولید و کاهش فروش مواجه شده‌اند که شرکت سنگ آهن مرکزی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه به بررسی وضعیت شرکت های فولادی مشابه پرداخته خواهد شد.
در زمینه تولید کنسانتره همان طور که از جداول ذیل نیز مشخص است میزان تولید کنسانتره در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل در شرکت های گلگهر و چادرملو به ترتیب ۱۹.۲ و ۱۴.۹ درصد کاهش یافته است. هم چنین با توجه به کاهش فروش و کاهش قیمت کنسانتره در بازار داخلی و جهانی، میزان فروش شرکت های گلگهر و چادرملو در ۶ ماه نخست امسال به ترتیب ۷۳.۲ و ۳۲.۹ درصد کاهش یافته است. هم چنین میزان و نرخ فروش کنسانتره این شرکت ها با کاهش قابل توجهی روبرو بوده است که در جداول ذیل آمده است.
در حوزه تولید و فروش گندله نیز شرکت های بزرگ فولادی کشور با رکود و روند نزولی مواجه بوده اند که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
در بحث گندله شرکت چادرملو به توجه به تکمیل بودن زنجیره ارزش خود توانسته با رکود موجود در بازار غلبه کند هر چند نرخ فروش گندله این شرکت نسبت به سال گذشته با افت ۲۱.۴ درصدی مواجه شده است که این خود نشانگر راکد بودن بازار گندله کشور است.
اما شرکت گلگهر همان طور که از جداول پیداست با کاهش ۱۶.۶ درصدی تولید و ۲۸.۳ درصدی فروش گندله مواجه شده است. هم چنین فروش گندله این شرکت در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه پارسال ۵۳.۳ درصد کاهش داشته است.
شرکت سنگ آهن مرکزی ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده است به طوریکه در سال جاری تولید گندله در شش‌ماهه اول در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۲۵ درصدی روبرو بوده است. نرخ فروش گندله در شش‌ماهه اول در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش ۷/۱ درصدی روبرو بود. پیش‌بینی می‌شود میانگین نرخ گندله در کل سال ۱۴۰۱ با افزایش ۳ درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل روبرو شود.
در کل پیش‌بینی می‌شود مبلغ فروش گندله نیز با کاهش ۵ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۰ روبرو شود.
در نمودار ذیل وضعیت این سه شرکت در حوزه تولید و فروش کنسانتره و گندله مقایسه شده است.
مقایسه سودآوری شرکت های معدنی-صنعتی
حاشیه سود صنعت فولاد باتوجه به افت ضرایب محصولات به ویژه گندله ریزشی بوده و با توجه به این شرایط شرکت سنگ آهن مرکزی کمترین افت را داشته و فاصله خود را با رقبای منطقه نسبت به سال گذشته افزایش داده است.
به طور کلی و بر اساس آمار ارائه شده می توان به این نتیجه دست یافت که مدیریت شرکت سنگ آهن مرکزی ایران با توجه به شرایط جهانی و ملی پیش آمده در حوزه صنعت فولاد و همچنین توقفات اجباری کارخانه گندله به سبب تعجیل در بهره برداری و ضربات ناشی از نوسانات و قطعی برق توانسته است ضمن کنترل شرایط از سقوط بزرگ همچون شرکت گلگهر جلوگیری نماید همچنین شرکت سنگ آهن با پیش‌بینی شرایط مسیرهایی را برای برون‌رفت شرکت از بحران‌های آتی در نظر گرفته است که مهم‌ترین آن‌ها هوشمندسازی به عنوان راهکاری برای کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت و همچنین تأمین مالی پروژه‌های شرکت به عنوان راهکار توسعه‌ای که در دنیا همه طرح‌های توسعه‌ای با این شیوه اجرا می‌شوند.
